Dünyada olduğu üzere Türkiye’de de her yıl on binlerce kritik hastanın hayatla, hayat kaybı ortasındaki çizgide tedavi gördüğü ağır bakımlar, sıhhat sisteminin en değerli savunma alanlarından biri olarak kabul ediliyor. Çağdaş ağır bakımlarının kuruluşunun 73. yılında bugün gelinen noktayı kıymetlendiren Ağır Bakım Uzmanı Prof. Dr. Tuğhan Utku, “Yoğun bakımlar yalnızca teknolojiyle değil, insan emeğiyle hayat kurtaran alanlardır. Pandemilerde gördük ki bu üniteler, sıhhat sisteminin son savunma hattıdır” diye konuştu.
1952 yılında kurtarılan birinci hasta olan Vivi Ebert’in ağır bakımın sembol ismine dönüştüğünü ve çağdaş ağır bakım tıbbının da doğum günü olarak kabul edildiğini hatırlatan Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri Anestezi ve Reanimasyon Anabilim Kısmı, Ağır Bakım Uzmanı Prof. Dr. Tuğhan Utku, ”Vivi, yıllarca makine dayanağıyla yaşamak zorunda kalsa da eğitimine devam etti, yazılar yazdı, fotoğraflar yaptı. 1971’de, 31 yaşında ömrünü kaybetti. Lakin onun nefesi, bugün milyonlarca beşere umut olan bir bilimin başlangıcını simgeledi” diye konuşu.
YOĞUN BAKIMLAR: SIHHAT SİSTEMİNİN SON SAVUNMA HATTI
“Bugün ağır bakım üniteleri yalnızca hayat kurtarmakla kalmıyor, birebir vakitte çağdaş tıbbın etik, teknolojik ve bilimsel gelişiminde öncü rol oynuyor.” Diye konuşan Prof. Dr. Utku, sözlerine şöyle devam etti: “Günümüzde ağır bakım üniteleri, teknolojinin ve insan emeğinin en üst seviyede buluştuğu yerler pozisyonuna ulaştı. Hastalar, 7/24 kesintisiz doktor ve hemşire gözetiminde tutuluyor. Mekanik ventilatör, hemodiyaliz, ECMO üzere ileri teknolojiler multidisipliner grup çalışmasıyla birleşiyor. Hasebiyle tüm bunlar ağır bakım ünitelerini sıhhat sisteminin “son savunma hattı” haline getiriyor.”
YOĞUN BAKIMDA YATAK DEĞİL TAKIM HAYAT KURTARIR!
Yoğun bakımda alınan kararların dakikalar, hatta saniyeler içinde sonuç doğurduğunu, bu nedenle ağır bakımın tıbbın en kritik kararlarının verildiği alanlardan biri olduğunu belirten Prof. Dr. Utku, “Yoğun bakımda yatak değil, grup hayat kurtarır.” diye konuştu.
Türkiye’de ağır bakımın tablosu hakkında da bilgiler aktaran Prof. Dr. Utku, “Sağlık Bakanlığı 2023 bilgilerine nazaran Türkiye’de: 1.566 hastanede toplam 48.966 ağır bakım yatağı bulunuyor. Bu sayı, toplam hastane yataklarının yaklaşık yüzde 18’ini oluşturuyor. Yatakların yüzde 50’si Sağlık Bakanlığı hastanelerinde, yüzde 14’ü üniversite hastanelerinde, yüzde 35’i özel hastanelerde yer alıyor. Türkiye’deki ağır bakım yataklarının yaklaşık yüzde 20’si İstanbul’da, Marmara Bölgesi genelinde ise toplam kapasitenin yüzde 30’a yakını bulunuyor.” Dedi.
Sayısal olarak güçlü görünen tabloya karşın, yaşanan kimi problemler ve nedenlerine yönelik görüşlerini de aktaran Prof. Dr. Utku, sözlerine şöyle devam etti: “Türkiye’de ağır bakım yataklarının dağılımı istikrarsız. Kimi bölgelerde yatak bulmak güç, kimi bölgelerde ise erişim daha kolay. En kıymetlisi, her ağır bakım hastası nitekim ağır bakım hastası değil. Palyatif bakım gerektiren yahut ağır bakımdan yarar görmeyecek hastaların burada tutulması, kaynakların verimli kullanılmasını engelliyor.”
“TOPLUMDA AĞIR BAKIMLAR KONUSUNDA HALA YANLIŞ ALGI VE İNANIŞLAR VAR”
Yoğun bakımların kurulmasıyla vefat ve hayat ortasındaki çizgi yine tanımlansa da çağdaş ağır bakımlar (YBÜ) hakkında toplumda ve hatta sıhhat çalışanları ortasında da kimi yanlış algılara sıkça rastlandığını hatırlatan Prof. Dr. Tuğhan Utku, toplumun bu mevzuda bilinçlenip bilgilenmesinin değerine işaret etti.
Prof. Dr. Utku, konuyla ilgili niyetlerini şöyle aktardı: “Yoğun bakımların her durumda hayat garantisi sunduğu düşünülüyor ki bu yanlış bir bakış açısı. Ağır bakım yüksek teknoloji ve uzmanlık sunar ama yaşam kaybı oranı hâlâ yüksektir. Bazı hastalarda ağır bakım sadece hayatı bir müddet uzatabilir, uygunlaştırma kapasitesi hudutlu kalabilir. Ayrıyeten teknolojinin de her şeyi çözdüğü düşünülse de aslında aygıtlar yalnızca organ takviyesi sağlar, fakat tedavi grubun kararı ve hastanın biyolojik rezervine bağlıdır. Bununla birlikte Yoğun bakımların yalnızca aygıtların çalıştığı bir yer olmadığının ve asıl tedavinin daima izlem, gerçek klinik kararlar, multidisipliner takım çalışması ve vaktinde müdahale olduğunu da bilinmeli. Yani insan faktörünün teknolojiden daha kritik rol oynadığının bilinmesi gerekir.”
Yoğun bakımlardaki hastaların bağlantı kuramadıklarına dair yaygın yanlış inanışa da işaret eden Prof. Dr. Utku, “Birçok ağır bakım hastası bilinçlidir, etrafını algılayabilir, acı ve tasa hissedebilir. Hasta-doktor ve hasta-aile bağlantısı ağır bakımın değerli modülüdür. Ayrıyeten ağır bakım yalnızca tedaviye odaklı da değildir. Birebir vakitte ağır bakım tıpkı vakitte hayat kalitesini, rehabilitasyonu ve etik kararları da gözetir. Palyatif bakım, organ bağışı süreçleri ve uzun devirli hasta idaresi de burada şekillenir. Ayrıyeten ağır bakım, yalnızca son kademe yeri değildir. Birçok hasta ağır bakıma süreksiz olarak yatırılır, güzelleşip olağan servislere dönebilir.”
“BİR NEFESİN AKABİNDE BU GÜNLERE”
“27 Ağustos 1952’de bir çocuğun nefesi ve bir tabibin yüreğiyle başlayan kıssa, bugün sıhhat sisteminin en güçlü desteklerinden birine dönüştü” diyen Prof. Dr. Tuğhan Utku, bugünü bir farkındalık günü olarak görmemiz gerektiğini belirterek kelamlarını şöyle tamamladı: “27 Ağustos yalnızca ağır bakımın kuruluş yıldönümü değil; birebir vakitte sıhhat işçilerinin hatırlandığı, ağır bakımın bedelinin anlaşıldığı bir gün olmalı. Björn Ibsen’i ve bu alanda emek veren tüm sıhhat çalışanlarını hürmetle anıyoruz.”
Kutu
YOĞUN BAKIMLARIN DOĞUŞU
1952 yazında Danimarka büyük bir polio salgını ile sarsıldı. Yaklaşık 2.722 hasta hastanelere başvurdu, bunların yüzlercesi teneffüs kaslarının felci nedeniyle vefatla karşı karşıyaydı. O periyotta sırf yedi adet “demir akciğer” aygıtı bulunuyordu ve bu nedenle teneffüs yetmezliği gelişen hastaların yüzde 90’a yakını hayatını kaybediyordu. İşte tam bu noktada, genç anestezi uzmanı Björn Ibsen, farklı bir tahlil önerdi. Trakeostomi açarak, olumlu basınçlı ventilasyon uygulamaya başladı. Aygıtlar yetersiz olduğundan, onlarca tıp öğrencisi sırayla kauçuk balonlarla manuel teneffüs dayanağı verdi. 27 Ağustos 1952’de bu formül birinci sefer 12 yaşındaki Vivi Ebert isimli bir kız çocuğunda uygulandı. Hasta, vefattan döndü. Bu muvaffakiyet, “modern ağır bakım tıbbının doğum günü” olarak tarihe geçti.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
