Kişilerin ayrılık ve kayıplar sonrası yaşadığı duygusal, fiziksel ve davranışsal tepkilere yas adı verilir. İnsan yaşamında belki de en zor uyum sağlanan durumlardan biri olan yas reaksiyonu bir hastalık değil yaşamın kabul edilmesi zor bir parçasıdır. Yalnızca ölüm değil, ayrılıklar, boşanma hatta iş yerinde terfi etmek dahi yas olarak yaşanmaktadır. Psikiyatri Uzmanı Dr. Tuba Erdoğan konu hakkında bilgiler verdi.
Kayba yönelik tepkiler değişkenlik gösterse de birkaç aşama tanımlanmıştır.
İlk evre, kişinin ölümün gerçekliğini kavramakta güçlük çektiği, birkaç saat-birkaç hafta arasında değişebilen bir dönemdir. Kişi, şaşkın ve tepkisiz olabilir, boşluk ve gerçek dışılık duyguları veya hatırlama güçlükleri yaşayabilir. Kişi bu dönemde ölümü inkâr edebilir.
İkinci evre, kişinin kaybın acısını giderek daha fazla hissettiği, yoğun üzüntü ve özlem duyguları yaşadığı, ölen kişiyle ilgili zihinsel meşguliyetinin olduğu dönemdir. Öfke, huzursuzluk, korku ve heyecan, konsantrasyon güçlüğü, isteksizlik görülebilir. Bu evre günler-haftalar boyu devam edebilir.
Üçüncü evrede, kayıp ile ilgili kabullenmenin başlaması ve ümitsizlik, çaresizlik duyguları yaşanır.
Son evrede ise , ölümün kesinliğinin ve sonuçlarının kabullenilmesiyle kişinin özlem ve üzüntü duygularının yoğunluğu giderek azalır. Kişi günlük yaşamına dönmeye başlar.
Ani, beklenmedik ölümler, savaş doğal afet gibi nedenler veya insan eliyle meydana gelen ölümler kişilerin bu dönemi kabullenmesini zorlaştırabilmekte ve travmatik yas olarak adlandırılan şiddetli yas belirtileri görülebilimektedir.
Özellikle aileden birini veya yakın ilişkilerden birini kaybeden kişinin yas sürecinde sosyal destek sağlanmalı ve temel gereksinimleri bir dönem desteklenmelidir. Kişinin ölen yakını hakkında konuşması için cesaretlendirmek ölümün kabullenilmesine yardımcı olacaktır. Benzer şekilde duygularını ifade etmesine izin vermek gerekir. İyi niyetli de olsa duygularını bastırması ve güçlü olması gerektiği konusunda yorum yapılması duygularını ifade etmesini engellemesine neden olabilmektedir. Cenaze ve kültürü ile uygun ritüellerin gerçekleşmesi için yardım edilmesi ve kişinin bu ritüellere katılımı sağlanması yas sürecinde yine yardımcı olacaktır. Sosyal desteğin yanında, gerekli durumlarda ise yardım alabileceği konusunda bilgilendirme yapıp, ruh sağlığı çalışanlarına yönlendirme yapılabilir.
Son Yorumlar