Türkiye’nin ilk solo yapay zeka sergisi: Khakhane

Türkiyede’ki ilk solo yapay zeka (AI) fotoğraf sergisi “Khakhane” (HAHANE)’ 21 Temmuz’da Duende Art Gallery’de sanatseverlerle buluşacak. Stefan Ragimov’un eserlerini taşıyan sergi, Emine Özkarslıoğlu küratörlüğünde düzenlenecek.

Sergi öncesi biraraya geldiğimiz Özkarslıoğlu ile sergiyi, sanatı ve yapay zekayı konuştuk.

“Klakhane” ülkemizdeki sanata baktığımzıda bir ilk. Yapay zekanı her alanda olduğu şu günlerde ilk kez bir yapay zeka sergisi oluyor. Bu sürecin oluşumunu ve geldiği süreci nasıl özetleyebiliriz?

Artificial Intelligence’nin  “AI” kısaltması olarak bilinen yapay zeka, birtakım görevleri yapabilmesi için insan zekasını taklit eden ve bünyesinde topladığı bilgileri giderek geliştiren sistemler ve makineler olarak tanımlanıyor.

Yapay zeka  diğer sektörlerde de olduğu gibi sanat dünyasında da heyecan ve kaygı uyandırmaya başladı. Sanat  eseri yaratım sürecini düşündüğümüzde sanat camiasında oluşan tedirginliği her seferinde hissedebiliyoruz. Son günlerde de bu tedirginlik doruk noktalara ulaşmış durumda. DALL-E-2 ve Midjourney gibi metni görsele çevirebilen yapay zeka destekli programların gelişmesiyle birlikte hepimiz sanat dünyasında yapay zekanın ayak seslerini duymaya başladık. Evet, Türkiye de ilkini gerçekleştiriyoruz. Benim için de bu ilki deneyimlemek oldukça heyecan verici. Yıllardır yaptığım heykel, resim, seramik, fotoğraf vb sergilerin dışında ilk kez AI (Yapay Zeka) ile tanışmak sevgiliyle ilk buluşma gibi oldu diyebilirim:) 

Sanat’ın neresinde olursanız olun yaşadığınız çağı takip etmek durumundasınız, okumalar yapıp dünyada ne olup bitiyor takip etmelisiniz. Yukarıda da belirttiğim gibi yapay zeka hayatlarımıza çok hızlı bir şekilde girdi, sanat alanında da neler olup bittiğini takip edip anlamaya çalıştığım bu süreçte Stefan Ragimov ile yollarımız kesişti. 

Sergi için Barselona merkezli foğrafçı ve görsel  sanatçı Stefan Ragimov ile bir araya geldiniz. Bu süreçte beraber nasıl bir bir iş birliği yürüttünüz?

Stefan Ragimov SSCB’nin Bakü şehrinde doğmuş Moskova ve İstanbul arasında büyümüş bir sanatçı. Barcelona’da yaşıyor. Kurucusu olduğum Duende Art Gallery’i ziyarete geldiğinde tanıştık. Uzun süredir üzerinde çalıştığı AI çalışmaları ve geçmiş projelerini incelediğimde birlikte çalışabileceğimizi gördüm. Tıpkı yapay zeka’nın bir parçası gibi çok kısa sürede çok özel bir proje gerekleştirdik. Haftalarca süren araştırmalar, uykusuz geçen günlerlerle beraber küratör ve sanatçı ilişkisini ve yaratım sürecini paylaştık. Meselemiz sadece bir yapay zeka’nın neler yapabileceği değil, yapay zekayı araç olarak kullanıp derdimizi anlatma çabası oldu. Açıkcası yapay zeka sanatımıza, cesaretimize, geçmişi ve bugünü buluşturmamıza hizmet etsin istedik. Sanat’ın birleştiren gücünün AI ile bizi çarpıcı bir gerçekliğe taşıdığına tanıklık ettik. 

Yapay zekada sanatsa söz konusu mutlak sanatçının onu kullanabilceği sanat bilgisine ve tecrübesine ihtiyaç vardır. İşte tam da burada Stefan Ragimov’ dan söz edebiliriz. Yıllarca emek verdiği sanat donanımını yapay zekayı kullanarak çarpıcı eserler çıkardı. Mesele klavyeye birkaç kelime yazmaktan ibaret değil. Uzun soluklu bir yol hikayesi onunkisi. Rusya’dan Azarbeycan’a , Bakü’den Prag’a, Kopenhag’a, İstanbul’a uzanan. Tuval’e resmi aktaran ressam, taşı yontan heykeltraş, kili şekillendiren seramik sanatçılarıyla birebir çok zaman geçirdim. Fakat bir ekran karşısında ortaya çıkan eserleri ve o eserlerin baskı sürecine tanık olmak benim için ilk, lakin son olmayacak bir tecrübe oldu. 

SERGİDE ORJİNAL FOTOĞRAFLAR DA YER ALACAK

Serginin nasıl bir teması var, ziyaretçiler yapay zeka ile hazırlanış sergide neler keşfedecekler?

Khakhane (Hahane) (Saraylılık)  bu alanda Türkiye’de ilk solo sergi olacak. Serginin sunumunda izleyiciyi kısa bir tarih yolculuğuna çıkarmayı hedefliyoruz. “Khakhane” sergisi, İran tarihindeki politik ve ekonomik kararların topluma yansımalarını görsel bir deneyimle sunarak İran’ın mevcut sosyal ve ekonomik yapısını yakından görme fırsatı sunuyor.

Sergide yapay zeka destekli fotoğrafların yanı sıra sanatçının orijinal fotoğrafları da yer alacak.

VIP önizleme tarihinde performans sanatçısı Efe Baydar’ ın sergi temasına uygun hazırladığı çok özel bir bir gösteri olacak. İstedikki  yapay zeka ile ortaya çıkan tarihteki karakterlerimizden birinin beden bulmuş halini sevgili Efe ile buluşturalım. Zamanı bir süreliğinede olsa bengileştirelim. 

Açılış günü minimalist dekorlarımızla tarihe atıfta bulunacağız. Projenin sanat yönetmenliğini değerli Mehmet Buğra Avcı üstlendi. 

Sergi yöneticisi ise sevgili Miray Gürgener, buradan hepsine teşekkürlerimi iletiyorum. 

Sergi Duende Art Gallery’de olacak, onlarla işbirliğiniz hakkında neler demek istersiniz?

Duende Art Gallery, ülkemizin değerli sanat insanı Nevzat Metin ile kurduğum sanat galerisi 6.yılını bitiriyor. Nevzat Metin yakın zamanda aramızdan ayrıldı. Bende onun bize bıraktığı değerleri, sanatın gücünü, genç sanatçılara vereceğimiz desteği bir parça dahi olsa yerine getirebilirsem ne mutlu. Duende Art Gallery geç sanatçılara ve projelerine destek vermeye devam ediyor, yanı sıra bünyesindeki sanat atölyeleri ile genç sanatçılara ve sanat eğitimi almak isteyenlere ev sahipliği yapıyor. Bize bu idealizmi aşılayan Nevzat Metin’i de sonsuz sevgi ve saygıyla anıyoruz. Hemen hemen her alanda chatgpt ve yapay zekayı görebiliyoruz. Özellikle sanatla buluşması da büyük bir merak unsuru oluşturdu. Sizce şu anda yapay zeka ve sanatın nasıl bir buluşması var ve ileride bu durum nereye evrilir?

Teknoloji hayatımızın her alanına sirayet etti. Pandemi sürecinde ise çok belirginleşti. 

NFT hatırlayalım, hatırlayalım diyorum çünkü ilk zamanlardaki etkisi artık yok. Yapay zeka’da böyle olur mu bilemem. Ancak şu bir gerçek telefonun ilk bulunduğu zamanlara gidin, dönemin insanlarının bu gelişimi karşılamaları nasıl oldu? Her zaman yeni olanın ürküten bir yanı vardır. Mesele onu nasıl hayatımıza entegre ettiğimiz. Yapay zeka ve sanatın buluşması sanatçı, izleyici ile tanışma aşamasında. İleride ne olur bilemem sadece bir öngörü olarak diyebilirm ki nasıl ki sinema için 7. sanat diyebiliyoruz bakarsınız AI için  8.sanat diyebiliriz.