Turgut Uyar, 95 yıl önce bugün dünyaya geldi

Turgut Uyar, 1948’de Kaynak dergisinin başlatmış olduğu bir şiir yarışmasında “Arz-ı Hal” adlı şiiriyle katılıp yarışmada ikinci oldu. Türkiyem adlı ikinci şiir kitabı 1952’de piyasaya sürüldü veUyar’ın dil, tema, imge, anlatım biçimi, biçim/öz ilişkisi açısından büyük bir değişimi yansıttığı ilk İkinci Yeni kitabı olan Dünyanın En Güzel Arabistanı, 1959’da yayımlandı.

Ahmet Turgut Uyar, 4 Ağustos 1927 tarihinde Ankara’da dünyaya
geldi. Babasının görevinden ötürü ilköğrenimi farklı
şehirlerde okurken ortaöğrenimine yatılı askerî okulda okuyarak
devam eden Uyar, 1948’de Kaynak dergisinin başlatmış olduğu bir
şiir yarışmasında “Arz-ı Hal” adlı şiiriyle katılmış
ve yarışmada ikinci olmuştur. Türkiyem adlı ikinci şiir kitabı
1952’de piyasaya sürülmüştür. Uyar’ın dil, tema, imge, anlatım
biçimi, biçim/öz ilişkisi açısından büyük bir değişimi
yansıttığı ilk İkinci Yeni kitabı olan Dünyanın En Güzel
Arabistanı, 1959’da yayımlanmıştır. 1962’de Tütünler Islak’ı;
1968’de Her Pazartesi’yi; 1970’te Divan’ı; 1974’te Toplandılar’ı;
1982’de Kayayı Delen İncir’i yayımlamıştır. 1981 yılında
Toplu Şiirler adıyla o güne kadar yayımladığı eserleri ilk
kez; 1984’te Büyük Saat adıyla ikinci kez toplu olarak
basılmıştır.

TURGUT UYAR’IN
YAŞAM ÖYKÜSÜ

Ahmet Turgut Uyar,
Fatma Hanım ile Hayri Bey’in altı çocuğundan beşincisi olarak 4
Ağustos 1927’de Ankara’da dünyaya geldi. Babası orduda harita
binbaşısı olarak görev yapmıştır ve Ankara’nın ilk Latin
alfabesiyle yazılan sokak levhalarını geceler boyu çalışarak
yazmış bir hattattır. Annesi ise ev hanımıydı. Babasının
görevinden ötürü ilköğrenimi farklı şehirlerde okurken
ortaöğrenimine yatılı askerî okulda devam etmiştir. Bursa
Askerî Işıklar Lisesi’nden 1946 mezun olan Uyar, bu okulda mutsuz
olduğunu şu sözlerle dile getirmiştir:

“Asker
okullarında hiç mutlu olmadım. Genellikle yatılı okullarda mutlu
olan çocuk yoktur sanıyorum. Başkalarının, hatta somut
başkalarının değil de, hiç kavrayamadığım bir otoritenin
belirlediği ve çoğu zaman saçma bulduğumuz bir şeyler
yaşamak…”

Yükseköğrenimini
Askerî Memurlar Okulu’nda okurken annesinin isteği üzerine 1947’de
Yezdan Şener ile evlenmiştir ve bu evlilikten Semiramis, Tunga ve
Şeyda adlarında toplam üç çocuğu olmuştur. Bu okuldan mezun
olduktan sonra “kura” ile memur olarak Posof’a atanmıştır.
Daha sonra Samsun Terme Askerlik Şubesi’ne atandı, ardından
Ankara’da Kara Kuvvetleri Komutanlığı Personel Dairesi
Başkanlığı’nda üsteğmen olarak görev yaptı. 1958’de bu
görevden ayrılarak Türkiye Selüloz ve Kâğıt Sanayi’nin
Ankara’daki şubesinde çalışmaya başlamış ve 1967’de buradan
emekli olarak İstanbul’a yerleşmiştir.

1966’da ilk eşinden
boşanmıştır. İstanbul’a yerleştiğinde o dönem Yezdan Şener
ile evliliklerinin bitme aşamasına gelmesinin ardından Cemal
Süreya ile Tomris Uyar, şiir üzerine mektuplaşmaya başlamıştır.
Bu mektuplaşmalar olumlu sonuçlanmıştır. 1969’da ise Tomris Uyar
ile evlenmişlerdir. Tomris Uyar ile evliliklerinden bir erkek
çocukları (Hayri Turgut Uyar) dünyaya geldi ancak 22 Ağustos
1985’te sirozdan hayatını kaybetti.

EDEBİ KİŞİLİĞİ

Turgut Uyar’ın
şiire olan ilgisi kendi ifadesine göre çocukluk yıllarında
başlamıştır. İlk şiir denemesini de ilkokul yıllarında
yapmıştır:

“Güzeldir
sevgilim her dakka her an / Güzeldir sözleri kaşı gözleri /
Geçtiği her karış sönük topraktan / O anda fışkırır neşe
özleri”

Ortaokul ve lise
yıllarında ise “Günde üç beş şiir, haftada, onbeş günde
bir roman yazıyordum. Ama ne şiirler, ama ne romanlar…”
diyerek kendisini ifade eden Uyar, roman yazarken sıkıldığını,
Alain-Fournier’in Fransız edebiyatının klasiklerinden sayılan
Adsız Ülke’siyle Fyodor Dostoyevski romanlarını okumasıyla roman
yazmayı bıraktığını söylemiştir. Şiirde ise lise son
sınıfta Ömer Hayyam, Nedim, Yahya Kemal Beyatlı, Tevfik Fikret,
Ahmet Haşim gibi şairleri taklit etmiştir. 1946’da ise dönemin
güncel şairlerini okumuştur ve bu durumu “Sonra günümüzün
şairlerini okudum da sevindim. Oh dünya varmış dedim.”
sözleriyle dile getirmiştir. 1947’de “Yâd” adlı şiiri
Yedigün’de yayımlanmıştır. 1948’de Kaynak dergisinin başlatmış
olduğu bir şiir yarışmasında “Arz-ı Hal” adlı
şiiriyle katılmış ve yarışmada ikinci olmuştur. 1950’de Kaynak
Yayınları tarafından Arz-ı Hal ve Akşam Üzeri Türküsü adıyla
ilk kitabı yayımlanmıştır. İkinci kitabı olan ve Nurullah
Ataç’ın önsözünü yazdığı Türkiyem ise 1952’de piyasaya
sürülmüştür.

1959’da Dünyanın
En Güzel Arabistanı adlı şiir kitabı yayımlanmıştır. Bu
kitaptaki şiirleri 1955-1958 yılları arasında Yenilik, Pazar
Postası, Yeditepe, Seçilmiş Hikayeler Dergisi, Şairler Yaprağı
gibi dergilerde yayımlanan şiirlerden oluşmaktadır. Kitap,
Uyar’ın dil, tema, imge, anlatım biçimi, biçim/öz ilişkisi
açısından büyük bir değişimi yansıttığı ilk İkinci Yeni
kitabıdır. 1962’de Tütünler Islak’ı; 1968’de Her Pazartesi’yi;
1970’te Divan’ı; 1974’te Toplandılar’ı; 1982’de Kayayı Delen
İncir’i yayımlamıştır. 1981 yılında Toplu Şiirler adıyla o
güne kadar yayımladığı eserleri ilk kez; 1984’te Büyük Saat
adıyla ikinci kez toplu olarak basılmıştır.