Sepsis yarattığı ömür kayıpları nedeniyle hala dünyanın gündeminde değerli bir sıhhat sorunu olarak yerini koruyor. Dünya çapında sepsis nedeniyle her 2,8 saniyede bir kişinin hayatını kaybettiğine dikkat çeken Ağır Bakım Uzmanı Prof. Dr. Sibel Temür, sepsisin tanınmadığı takdirde saatler içinde ömür kaybına yol açabileceğini belirtti. Bu nedenle sepsiste hakikat bilgilenmenin kıymetine işaret eden Prof. Temür, “Erken müdahale ile ömür kaybı riski yüzde 60’dan yüzde 20’ye düşebiliyor.” dedi.
Dünya genelinde her yıl yaklaşık 50 milyon kişinin ömrünü etkileyen sepsis nedeniyle 13,7 milyon kişi yaşama veda ediyor. Yeditepe Üniversitesi Kozyatağı Hastanesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Kısmı Ağır Bakım Uzmanı Prof. Dr. Sibel Temür, bu derece yaygın kıymetli bir sorun olmakla birlikte halk ortasında gereğince tanınmaması, eksik bilgilenme üzere birçok etkenden ötürü tedavide çok kıymetli olan birinci bir saatin kaçırılabildiğini söyledi.
“TÜM ÖMÜR KAYIPLARININ YÜZDE 20’Sİ SEPSİS KAYNAKLI”
Sepsisin global ölçekte ciddiyetine dikkat çeken Prof. Dr. Temür, “İstatistiklere nazaran, dünyadaki tüm hayat kayıplarının yaklaşık yüzde 20’si sepsis nedeniyle. Daha da üzücü olan, kayıpların yüzde 40’ının beş yaş altı çocuklarda görülmesi. Obstetrik sepsis de anne ölümlerinin üçüncü en sık nedeni. Hastanede yatan hastaların yüzde 27’si, ağır bakım hastalarının ise yüzde 42’si sepsis nedeniyle kaybediliyor. Bu nedenle ferdî ve toplumsal farkındalık seviyesinin artırılması çok büyük değer taşıyor.” dedi.
“ÜLKEMİZ İÇİN DE DEĞERLİ BİR SIHHAT YÜKÜ OLUŞTURUYOR”
Türkiye’de sepsisin sıklığına ait ulusal bir kayıt sistemi şimdi gereğince güçlü olmasa da ağır bakımlardaki dataların global ortalamalara yakın sonuçlar verdiğini belirten Prof. Dr. Temür, sözlerine şöyle devam etti: “Yoğun bakıma yatan hastalarda enfeksiyon kaynaklı hayat kaybı oranı yüzde 60’a kadar çıkabiliyor. 2018 yılında ülkemizde 132 ağır bakım ünitesinde nokta prevalans çalışma datalarına nazaran sepsis mortalitesi yüzde 55,8, septik şokta mortalite yüzde 71,1’e yükseliyor. Bu da sepsisin hala ülkemizde de kıymetli bir sıhhat yükü oluşturduğunu gösteriyor.”
ÇOK KISA MÜDDETTE HAYATİ TEHDİT OLUŞTURABİLİYOR
Sepsisi, “vücudun bir enfeksiyona karşı verdiği çok bağışıklık cevabı sonucu gelişen ve organlara ziyan vererek çok kısa müddette hayati tehlike oluşturabilen bir klinik tablo” olarak tanımlayan Prof. Dr. Temür, “Basit bir idrar yolu enfeksiyonu, zatürre ya da ameliyat sonrası gelişen bir enfeksiyon bile odak oluşturarak bağışıklık sisteminin sistemsiz çalıştığı durumlarda sepsise yol açabilir. Halk ortasında “kan zehirlenmesi” olarak bilinse de aslında sorun kanda mikrop bulunması kadar, bağışıklık sisteminin olağandışı tepkisidir.” diye konuştu.
TANI VE TEDAVİDE GECİKME ÖMÜR KAYBI RİSKİNİ ARTIYOR
Sepsisin çok süratli ilerleyen bir hastalık olduğu için teşhis ve tedavide gecikmelerin ömür kaybı riskini önemli biçimde artırdığına işaret eden Prof. Dr. Temür, “Erken tanınmadığında saatler içinde çoklu organ yetmezliği gelişebiliyor. Dünya genelinde bilhassa düşük ve orta gelirli ülkelerde süratli teşhis testlerine, uygun antibiyotiklere ve ağır bakım dayanağına erişim sonlu. Ayrıyeten antibiyotik direnci, sepsis tedavisinde tesirli ilaçlara ulaşmayı zorlaştırıyor ve ömür kaybı artırıyor.” halinde konuştu.
İLK SAAT KURALI
Sepsiste her saatlik gecikmenin hayat kaybı riskini bariz biçimde artırdığını anlatan Prof. Dr. Temür, “Bu nedenle memleketler arası kılavuzlar, kuşkulu sepsis yahut septik şok varlığında birinci 1 saat içinde antibiyotik başlanmasını önerir. Antibiyotik başlama müddetinde her gecikilen saat hayat bahtının yüzde 7,6 oranında düşmesi demektir. Erken müdahale ile yaşam kaybı riski yüzde 60’dan yüzde 20’ye düşer, gecikildiğinde bu oran yüzde 60’a kadar çıkabiliyor.” dedi.
BU SİNYALLER UYARICI OLMALI!
Sepsis tanısı açısından saatler bu kadar değerliyken belirtileri kaçırmamak gerektiğine işaret eden Prof. Dr. Sibel Temür, kelamlarına şöyle devam etti: “Yüksek ateş, titreme, süratli teneffüs, kalp atışında hızlanma, kan basıncında düşme, şuur bulanıklığı ve idrar ölçüsünde azalma sepsisin en değerli belirtileridir. Bu şikâyetlerin birkaçının bir ortada olması ve bilhassa hastanın genel durumunun süratle berbatlaşması sepsis açısından alarm olarak kabul edilmeli. Bilhassa bağışıklık sisteminin daha hassas olduğu ileri yaşta şuur değişikliğini çok ciddiye alınmalı. Enfeksiyonun başlangıç odağına nazaran klinik bulguların önceliği değişebilir lakin enfeksiyonun odak olmaktan çıkıp sistemik hale geldiği durumda tüm sistemlere ilişkin patolojik bulgular şiddetlenir.”
RİSK GRUBUNDAKİLER DİKKAT!
Özellikle 60 yaş üstü şahıslar, bir yaşın altındaki bebekler, bağışıklık sistemi baskılanmış hastalar, diyabet yahut kronik akciğer-böbrek hastalığı olanlar, kanser tedavisi görenler ve ameliyat sonrası enfeksiyon riski taşıyan hastaların sepsis için daha büyük risk taşıdığını hatırlatan Prof. Dr. Temür, “Ayrıca hamileler ve doğum sonrası lohusa devirdeki bayanların da riskinin daha yüksek olduğu bilinmeli” dedi.
HASTANE ÖNCESİ PERİYOT İÇİN EĞİTİMLERLE ERKAN TEŞHİS ORANI ARTIRILABİLİR
Tanıda da altın standart tek bir tetkik, parametrenin bulunmadığını belirten Prof. Dr. Temür, sözlerine şöyle devam etti: “Tanı klinik ve enfeksiyona yönelik laboratuar pahalar (CRP, prokalsitonin. kan kültürü gibi) ile konuyor. Enfeksiyon odağı için tarama yapılıyor. Son yıllarda yapay zekâ takviyeli algoritmalar ve süratli teşhis kitleri geliştirilerek sepsisi saatler yerine dakikalar içinde tanımak hedefleniyor. Lakin bu teknolojilerin yaygınlaşması hâlâ devam ediyor.”
Sepsis ve septik şok olaylarının idaresi için özel protokoller uygulandığını anlatan Prof. Dr. Temür, “Önemli olan sepsisin erken tanınmasını sağlayacak eğitimlerin ve farkındalığın hastane öncesi süreçlerde de artırılmasıdır” diyerek kelamlarına şöyle devam etti: “Küresel sepsis kılavuzları Sıhhat Bakanlığımız, Ağır Bakım Derneklerimiz ve Acil Tıp Derneklerimiz tarafından ortak eğitim ve uygulamalar ile hastanelerde “İlk 1.saat sepsis demeti’ protokolü olarak uygulanıyor. Bu protokoller süratli teşhis, sıvı tedavisi, antibiyotik başlanması ve ağır bakım dayanağını içeren standart adımlar. Serviste yatan hastalarda da klinik data takiplerine dayalı ‘Erken İkaz Sistemleri’ protokollerin süratle başlamasına öncülük ediyor.”
ANTİBİYOTİK DİRENCİ HALA ÖNEMLİ BİR SORUN!
Sepsis tedavisinde ülkemiz için de büyük bir sorun olan antibiyotik direncinin önemli bir mahzur oluşturduğunu hatırlatan Prof. Dr. Sibel Temür, “Antibiyotik direnci, sepsis tedavisinde tesirli ilaca ulaşmayı geciktiriyor ve ömür kaybı oranlarını artırıyor. Türkiye, Avrupa ülkeleri ortasında antibiyotik direnç oranlarının en yüksek olduğu ülkelerden biri. Bu nedenle gereksiz antibiyotik kullanımının azaltılması ve yanlışsız ilaca erken başlanması hayati değer taşıyor” dedi. Prof. Dr. Temür, hastalara da şu ihtarlarda bulundu: “Gereksiz durumlarda antibiyotik kullanmayın. Kolay viral enfeksiyonlarda antibiyotik gerekmez. Şayet antibiyotik başlandıysa, ilacı gerçek dozda, hakikat saat aralıklarında ve önerilen müddette kullanın.”
“ÖNLEMEK İÇİN EVVEL YANLIŞSIZ BİLGİLENİN”
“Hastalıklarda her vakit olduğu üzere sepsiste de en kıymetli adım tedbirdir ve bunun için gerçek bilgi sahibi olmak gerekir” diyen Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri Ağır Bakım Uzmanı Prof. Dr. Sibel Temür, hasta ve yakınlarına şu tekliflerde bulundu: “Sepsisin üç temel ögesi vardır: enfeksiyon, bağışıklık sistemi ve organ yetmezliği. Önceliğimiz enfeksiyondan korunmak, yani odak oluşmasını engellemektir. Bunun için el hijyeni çok kıymetlidir. Nizamlı sıhhat denetimleri yaptırmak, gerekli olduğunda antibiyotikleri yanlışsız halde kullanmak ve antibiyotik direncinin gelişmesini önlemek gerekir. Bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerin aşılanmalarına itina göstermeleri çok kıymetlidir. Kalabalık ve havasız ortamlardan uzak durun. Bağışıklığı zayıflatabilecek husus kullanımlarından ve denetimsiz desteklerden kaçının. Sıhhatin sürdürülebilir olması için ferdi ve toplumsal sorumluluğumuzu yerine getirmeliyiz.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
