Prof. Dr. Nevzat Tarhan, ‘İnanç Psikolojisi ve Maneviyatın Ruh Sıhhatimize Etkisi’ başlığında dikkat cazip değerlendirmelerde bulundu.
İnançla ilgili gen var mı?
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, konuyla ilgili çok geniş ölçekli bilimsel çalışmalar yapıldığını lisana getirerek, “Genetik çalışmalar da yapıldı inanma ile ilgili… Daha doğrusu meta-kolektif genlerden, yani zihin üstü genlerden kelam ediliyor. 4 gen üzerinde duruluyor. Birincisi mana arayışı geni. Bu gen, insan dışında hiçbir canlıda yok. Hayatın manası nedir, nereden geldim, niye buradayım, sonsuzluk nedir, sonsuzluğun sonu var mı üzere mana arayışıyla ilgili genetik bir algoritma var. Bunun genetik karşılığı olması lazım, metabilişsel genlerde. İkincisi yenilik arama geni. Bu gen bulundu. Genin ismi DRD4 DRD2 diye geçiyor. Bu riskli davranış geni tıpkı vakitte yenilik aramaya neden oluyor. Üçüncü gen vakti algılama geni. Dördüncü de vefatı algılama geni var. İnsan dışında hiçbir canlıda vefata açıklama getirme özelliği yok, beşerde var.” dedi.
İnsanda inanma gereksinimi var
Bütün bu 4 genetik özellik hasebiyle insanın, yüksek bir güce inanma, büyük bir mananın kesimi olma ve zihinsel bir sığınağa sığınma muhtaçlığı bulunduğunu lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “Hatta bununla ilgili Budist rahipler üzerinde deneyler yapılıyor. Budist rahiplerde vecd hali var; trans hali, coşku, heyecan yaşıyorlar. Tam konsantre olduklarında beyinleri nasıl çalışıyor diye bakılıyor. Onların beyinlerinde teta dalgaları yüksek çıkıyor. O bireyler ‘bütün istekleri karşılanmış, bütün gereksinimleri giderilmiş ve cihanla bütünleşmiş’ üzere hissediyorlar. Tıpkı şey Sufi meditasyonda da var. Bu biyolojik nörobiyolojik karşılığı olan bir şey. Beşerde inanma gereksinimi var. Bu ortak bir ihtiyaç… Teselli arayışı ve büyük bir mananın modülü olma isteği bütün insanlarda ortak var.” diye konuştu.
Akla en uygun olan inanç sistemi, Tevhit inancı
Akla en uygun olan inanç sisteminin, Tevhit inancı olduğuna işaret eden Prof. Dr. Tarhan, “Tanrı tasavvurunu araştırdığımız vakit ilmi mutlak ilmi olmalı, mutlak iradesi olmalı, mutlak gücü olmalı, mutlak hikmet sahibi olmalı. Her şeyi denetim edebilmeli lakin her şeyi yerli yerinde ve münasebetleriyle birlikte tabir edebilmeli ve bu hayat dünya hayatında hudutlu kalmamalı. Zira bu dünyada adalet yok. Bu dünyada beşerler eşit yaratılmamış. Şayet her şey bu dünyada olsa manası kalmazdı. Bu nedenle ikinci bir hayat olması gerekir. Bunların hepsi Tevhit inancı içerisinde var.” dedi.
İnsanın spiritüel muhtaçlıkları var
İnsanın spiritüel muhtaçlıkları, manevi muhtaçlıkları olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “İnanmak, beşere iç huzuru veriyor. Kendisiyle barışık oluyor, ruhsal sağlamlığı artırıyor, yani kollayıcı ruh sıhhati tesiri var diyebiliriz.” diye konuştu.
Egosu yüksek olan insanın kanser hücresi üzere olduğunu söz eden Prof. Dr. Tarhan, “Bütün dinler ortak olarak kibrin yanlış, tevazunun yanlışsız olduğunu ve diğerlerine yardım etmenin yüceltildiğini söyler. Bu, bütün kutsal öğretilerde vardır ve bu tesadüf değildir. Bunu kaldıran sistemlerde beşerler kötülük yapmaya meyillidir.” biçiminde konuştu.
Zarf, kişinin yaptığı dini pratikler, mazruf ise ahlaktır…
İnancın iki istikameti bulunduğunu, bunların şekilsel (ritüeller) ve öz (ahlak) olduğunu kaydeden Prof. Dr. Tarhan, şöyle devam etti:
“Yani bir zarf ve mazruf vardır. Zarf, kişinin yaptığı dini pratikler yani ritüellerdir. Mazruf ise özdür, yani ahlaktır. Şekilsel kısmın ritüelleri, öz kısmın ise ahlakı temsil ettiği bu iki tarafın tamamlayıcı olması gerekir. Kimi bireyler şekilsel olarak her şeyi yaparlar; fakat rahatlıkla palavra söyler, yolsuzluk yapar, rüşvet alır. Haram yerler, yemem derler fakat rüşvet yerler. Bu türlü bir çelişkili durum ortaya çıkar. Bütün bunlar gösteriyor ki dinin özüyle biçiminin tıpkı anda yaşanabilmesi kıymetlidir. Dünyayı düzeltmeye kendinden başlamak gerekiyor. Kendi iç dünyandan başlayacaksın, kendini düzeltirsen iç dünyanı düzeltmek daha kolay oluyor.”
Din emin ve ehil insanları ortaya çıkarmıyorsa, o din yaşanmıyor!
Eğer bir din emin ve ehil insanları ortaya çıkarmıyorsa, o dinin yaşanmadığını lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “Güven vermiyorsa, güvenilirlik sağlamıyorsa ve bir insan işin uzmanı olmadığı bahislere rahatlıkla palavra, hile ve entrika ile giriyorsa, ehliyet ve liyakate ehemmiyet vermiyorsa, prestije ve itimada ehemmiyet vermiyorsa, o din öğretisi uydurma bir öğretidir.” dedi.
İnsanın ruhsal yapısı, iyicil ve kötücül hislerin karışımından oluşuyor
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, insanın ruhsal yapısının, iyicil ve kötücül hislerin karışımından oluştuğunu söyleyerek, “Her birimizin içinde iyicil ve kötücül fikirlerin tesiriyle şekillenmiş bir kişilik profilimiz var. Çocukluğumuzdan itibaren öğrendiğimiz iyicil ve kötücül hisler ile niyet kalıpları, kişiliğimizin temelini oluşturuyor. Bir de kişinin hayatta ulaşmak istediği bir gayesi ve bu maksada yönelik kısa, orta ve uzun vadeli planları var. İnsan, hayat yolunda ilerlerken çeşitli olaylarla karşılaşıyor. Psikanalizin yaşayan son örneklerinden olan Berg’e nazaran, içimizdeki kötücül kesim aslında egomuzun bir modülü ve bize makûs şeyleri emrediyor. Bu kötücül kesim, insanı gayelerinden saptıracak kolay çıkarlar, menfaatler, hazlar ve zevkler sunuyor.” diye konuştu.
Hayat, her an yapılan seçimlerden ibaret
Aslında hayatın, her an yapılan seçimlerden ibaret olduğunu söz eden Prof. Dr. Tarhan, “İyi seçimler yaparsak, hayatımızın sonuna kadar uygun anılar biriktirir, olumlu izler bırakır ve hoş işler yaparız. Berbat kararlar verirsek ise makûs anılar biriktirir ve olumsuz izler bırakırız. Bu nedenle, içimizdeki kötücül kesim, bizi her an yanıltmaya meyillidir. Kişi, inançlarına alışılmamış davrandığı vakit, kimsenin görmediğini düşünerek ‘Nasılsa kimse görmüyor, bir şey olmaz’ diyen o kötücül kesimin isteğini dinlerse, büyük bir yanılgıya düşer.” tabirinde bulundu.
Hayatta daha büyük bir mananın parçasıyız!
Duyguları erteleme marifetinin, bizatihi oluşmadığını ve öğrenilmesi gereken bir yetenek olduğunu da anlatan Prof. Dr. Tarhan, “İçimizdeki kötücül modül ‘Çabuk olsun, çabucak olsun!’ diyerek sabırsızlanır ve anlık isteklerin peşinden koşar. Maymun iştahlıdır ve dopamin odaklıdır. Lakin, içimizdeki güzel modül serotonin hormonuyla irtibatlıdır; fikir, ülkü ve manayla ilgilenir. Şayet bir kimsenin fikri, ideali ve mana arayışı varsa, ‘Şu anda bu benim hoşuma gidiyor fakat ilerideki gayelerime ters. Bunu yapmayacağım, bundan vazgeçiyorum’ diyebilir ve gerçek bir seçim yapabilir. Hayatta daha büyük bir mananın kesimi olduğunu bilen kişi, o anlık zevkinden fedakârlık yapabilir ve inancının tesiriyle daha sonra çok daha büyük bir ödül kazanabilir. İşte bu erteleme marifetini kullanamayan ve kişilik olgunluğuna erişememiş beşerler, çabucak artık ve çabuk tatmin olma peşinde koştukları için inançlarının gereğini yerine getiremezler.” biçiminde konuştu.
İnsanın, ruhunu geliştirme üzere bir sorumluluğu var
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, insanın, diğer canlılardan farklı olarak ruhunu geliştirme üzere bir sorumluluğu üstlendiğini kaydederek, “İnsan daima olarak daha fazlasını, daha güzelini isteme eğilimindedir ve her şeyin kendisine ilişkin olmasını dilekler. İşte bu noktada, insan kendi iç gayretini verirken ruhunu büyütme seyahatine çıkar. Ruhunu, çocuksu kişilik özelliklerinden olgun kişilik özelliklerine yanlışsız geliştirmesi gerekir. Bu süreçte, olgunlaşmamış (immature) savunma sistemleri yerine olgun (matür) savunma düzeneklerini kullanması değerlidir. Olgunlaşmamış savunma düzenekleri çoklukla bencil, çıkarcı ve ‘Çabuk olsun, çabucak olsun’ üzere dürtülerle hareket etmeye yöneliktir. Lakin olgun savunma sistemleri, yüceltme, mana arayışı, altruizm (başkalarına verici olmak) ve çıkarcı olmamak üzere faziletleri içerir. Bu olgun düzenekleri kullanan beşerler, hayat seyahatlerinin sonunda biriktirdikleri yeterliliklerin kötülüklerden daha fazla olduğunu görürler. Uygunlukların oranı yüzde 51’in üzerindeyse, mevtten sonraki hayata da hazırlıklı olmuş olurlar.” dedi.
İnsanın olgunlaşması ve vefata mana kazandırması gerekiyor
Doğu ideolojisinde, cihanın sonsuz olduğu ve insanın ruhunun da bu kainatta sonsuza dek var olduğunun kabul edildiğini ve ruh, öldükten sonra şayet kişi âlâ şeyler yaptıysa, daha yüksek bir ruh olarak dünyaya geri döndüğüne inanıldığını anlatan Tarhan, “Eğer öldükten sonra uygunların yaptığı güzelliklerin karşılığını gördüğü, berbatların de kötülüklerinin bedelini ödeyebileceği ikinci bir hayat yoksa, bu hayat çok anlamsız olur. Zalim, zulmüyle kalır; Nemrut, nemrutluğuyla kalır, fakat mazlumlar da ezilmiş olarak masraf. Bu büyük bir haksızlık olurdu. Ruh sonsuzdur, cihan ise sonlu. Bu biçimde inandığımızda her şey manalı hale gelir. İşte bu yüzden, insanın olgunlaşması ve vefata mana kazandırması gerekiyor. Vefat bir yok oluş değil, bir bitiş değil.” diye konuştu.
Anne babanın vazifesi yalnızca uyarmaktan ibaret
Dinin kaynağının gerçek incelenmesi gerektiğini de lisana getiren Tarhan, “Ben, Kur’an-ı Kerim’de yer alan ‘Dinde zorlama yoktur’ ayetini gördükten sonra, inanan bir insanı inancı konusunda zorlamanın dine alışılmamış olduğuna kanaat getirdim. Osmanlı, bu ayetin rehberliğinde insanların inançlarına karışmamıştır. Zati Batı’nın geldiği nokta da bu. 20. yüzyılda ortaya çıkan özgürlük anlayışı da bunu destekliyor. İnanç konusunda bir insanı zorlamak hakikat değil. Dini literatürde de belirtildiği üzere, bu durum anne baba için de geçerli. 18 yaşına kadar anne babanın doğal vasiliği devam etse de sonrasında anne babanın misyonu yalnızca uyarmaktan ibaret. Zorla bir çocuğu belirli bir formda davranmaya yahut belirli bir yola girmeye zorlamak, dini münasebetlerle bile olsa Kur’an-ı Kerim öğretisine alışılmamış.” Sözünde bulundu.
Gençleri çabucak ‘deist oldu’ diye etiketlememek gerekiyor
Gençler ortasında deizmin yaygınlaştığına ait savları da kıymetlendiren Tarhan, “Bu durumun yaygınlaşmasının iki temel nedeni var. Birincisi, dindar insanların güvenilirlik vasfının ziyan görmesi. Toplumda, 20-30 yıl evvel dindar insan denildiğinde akla sağlam bir profil gelirdi. Lakin, son vakitlerde yapılan araştırmalar gösteriyor ki, bu algı değişti. Türkiye’deki dindar profiliyle ilgili olumsuz örneklerin artması, bu algının değişmesinde tesirli oldu. İkincisi ise yeni jenerasyonun sorgulayıcı bir yapıda olması. Bu jenerasyon, masumiyet arayışı ve adalet talebi yüksek olan bir jenerasyon. Bu nedenle, sorgulamaları nedeniyle onları çabucak ‘deist oldu’ diye etiketlememek gerekiyor. Bir insanın Allah’ın varlığını sorgulaması makûs bir şey değil. Tam aksine, sorgulayacak, test edecek, aklını kullanacak ve akılla kalbi birleştirecek. Bunu yapabilmesi için de sorular sorması gerekiyor. Sormazsa öğrenemez ki!” halinde konuştu.
Eski sorulara yeni yanıtlar vermeliyiz
Günümüzdeki bir lise öğrencisinin, İbn-i Sina üzere her şeyi sorduğunu ve sorguladığını da söyleyen Tarhan, “Eğer biz, bu gençlere İbn-i Sina’yı aforoz eden bir zihniyetle yaklaşırsak, o gençleri kaybederiz. İslam ideolojisi, bu sorulara cevap bulmaya çalışır. Bu hususların lise düzeyinde anlatılması, ilahiyatçıların ve Diyanet İşleri Başkanlığı’mızın sorumluluğundadır. Din, bu sorulara yanıt bulmayı emeller. Şayet başlarındaki sorulara uygun karşılıklar verilirse, gençler tatmin olurlar. Ben, sorgulayan gençlerden hiç rahatsız olmamamız gerektiğini düşünüyorum. Zira onlar sorgulayarak inandıkları vakit, daha sağlam bir inanca sahip olacaklardır. ‘Eyvah, gençlik elden gidiyor’ diye düşünmek yerine, onların anladığı lisanı bulmalı ve gereksinimlerine nazaran onlara yanıtlar vermeliyiz. Gençlerin karşılanmamış manevi muhtaçlıkları var. Bu muhtaçlıkları karşıladığımızda başlarındaki meseleler giderilecektir. İnanç sorgulaması berbat bir şey değil, lakin yanlışsız yanıtlar vermek gerekiyor. Eski sorulara yeni karşılıklar vermeliyiz. Eski karşılıklarla bu gençliğe ulaşamayız.” formunda kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
