Üsküdar Üniversitesi Rektör Danışmanı ve Moleküler Biyoloji Yüksek Lisans Programı Lideri Prof. Dr. Muhsin Konuk, arıların ekosistem, tarım ve besin güvenliği için kıymeti hakkında bilgi verdi.
Arılar, besin zincirinin, tarım iktisadının ve doğal döngülerin temel taşı…
Çoğumuzun arıları yalnızca bal yapan şirin böcekler olarak bildiğini söz eden Prof. Dr. Muhsin Konuk, “Ancak arıların ekosistemdeki asıl ve hayati rolü, tozlaşma (polinasyon) sürecindeki misyonlarıdır. Bu süreç, onların hem tabiatın hem de insanların hayatını sürdürebilmesini sağlayan temel fonksiyonlarındandır.” dedi.
Arıları gezegenimizin ‘sessiz kahramanları’ yapan nedenler olduğunu aktaran Konuk, “Arılar, çiçekten çiçeğe uçarken polen taşırlar. Bu, bitkilerin döllenmesini ve meyve, zerzevat, tohum oluşumunu sağlar. Bal arıları, dünya üzerindeki tozlaşmanın yaklaşık yüzde 70-80’ini gerçekleştirir. Her gün yediğimiz zerzevat ve meyvelerin oluşması arıların varlığına bağlıdır. Arıların tozlaşmaya katkısı yalnızca tarım eserlerini değil, yabanî tabiattaki yaklaşık 300 bin bitki cinsini de kapsar. Bu sayede çeşitli bitki tipleri yaşar, kuşlardan memelilere kadar pek çok hayvanın hayat alanları ve besin kaynakları desteklenir. Tozlaşma sonucu oluşan bitki örtüsü su döngüsünü istikrarlar, erozyonu önler, toprağı güzelleştirir. Bu da arıların dolaylı olarak iklimin istikrarda kalmasına katkı sunduğu manasına gelir. Arılar yalnızca bal üretmez, besin zincirimizin, tarım iktisadının ve doğal döngülerin temel taşıdır.” biçiminde konuştu.
Pestisitler ve hastalıklar arı nüfusunu azaltıyor!
Doğal istikrarın, ekosistemlerin canlı ve cansız ögeleri ortasındaki hassas etkileşim olduğunu kaydeden Prof. Dr. Muhsin Konuk, “Arılar bu yapıda kritik pozisyondadır. Şayet arılar yok olursa, zincirleme olarak; tozlaşma azalır, bitkisel üretim düşer, otçullar ziyan görür, etçiller etkilenir, insan besini çeşitliliği azalır, ziraî maliyetler artar. Bu durum doğal dengeyi önemli halde sarsar. Einstein’a atfedilen (tartışmalı) kelam de bunu özetler: ‘Arılar yok olursa, insanın dört yılı kalır.’” dedi.
Koloni Çöküş Sendromu’nun (CCD) bilhassa bal arılarında, bir koloninin emekçi arılarının büyük kısmının birdenbire ortadan kaybolmasıyla ortaya çıktığını hatırlatan Konuk, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Kovanda kraliçe, larvalar ve yiyecek stoğu kalır, ama personeller olmadan koloni çöker. Bu durumun esas sebeplerinden biri pestisitlerdir. Arıların hudut sistemine ziyan verip taraf bulmalarını bozar. Arılar besin bulamaz, kovana dönemez, koloni zayıflar. İklim değişikliği, çiçeklenme vakitlerinin değişmesine neden olur, nektar ve polen ölçüsü azalır. Ani sıcaklık dalgalanmaları arıların ömür döngüsünü bozar. Habitat kaybı, yani kentleşme ve monokültür tarım doğal çiçek çeşitliliğini yok eder, besin çeşitliliğini azaltır. Hastalıklar ve parazitler, bilhassa Varroa destructor akarları, virüslerin yayılmasına neden olarak koloniyi yok eder.
Bilim insanları tek bir sebebi ‘en büyük’ olarak görmüyor, lakin pestisitler ve hastalıklar kombinasyonu öne çıkıyor. İklim değişikliği ve habitat kaybı ise arıların direncini düşürüyor.”
Tarım eserlerinin yüzde 75’i tozlaşmaya bağımlı!
Arıların yok olmasının tesirlerine değinen Prof. Dr. Muhsin Konuk, “Meyve, zerzevat, kuruyemiş ve yağlı tohumlar büyük oranda azalır. Tarım eserlerinin yüzde 75’i tozlaşmaya bağımlıdır. Yapay tozlaşma maliyetli ve pratik değildir.” dedi.
Ekonomik, toplumsal ve ekolojik sonuçları da olacağına dikkat çeken Konuk, “Tarım gelirleri düşer, besin fiyatları yükselir, besin krizi tetiklenir. Tarıma bağlı kesimler darbe alır, bal ve arı eserleri dalı yok olur. Besin erişimi kısıtlanır, beslenme çeşitliliği azalır, açlık riski artar. Kırsal göç ve işsizlik büyür, toplumsal huzursuzluklar yaşanabilir. Bitki çeşitliliği azalır, habitatlar bozulur, otçullar yiyecek bulamaz, besin zinciri çöker. Ormanlar ve birçok tıp yok olur.” açıklamasını yaptı.
Arılar olmadan biyolojik çeşitlilik çöker!
Arıların yok olmasının domino tesiri yaratacağını yineleyen Prof. Dr. Muhsin Konuk, “Çiçekli bitkilerin yüzde 75’i hayvan tozlaşmasına bağımlıdır. Arılar olmadan birçok bitki üreyemez. Polen ve nektarla beslenen böcekler yok olma riskiyle karşılaşır. Meyve ve tohumla beslenen çeşitler besin bulamaz, tohum taşıma sistemi zayıflar, ormanlar küçülür. Hasebiyle bitkiler azalır, otçullar azalır, etçiller azalır, toprak verimliliği düşer, erozyon artar, biyolojik çeşitlilik çöker.” tabirlerini kullandı.
En mantıklı yol, arıları ve doğal tozlaşmayı korumak!
Yapay dölleme yahut robot arılar üzere teknolojik tahlillerin, doğal tozlaşmanın yerini tutamayacağına dikkat çeken Prof. Dr. Muhsin Konuk, “En azından şu an için ve yakın gelecekte tam olarak mümkün değil. Zira doğal tozlaşma, karmaşık ve yüksek verimli bir süreç; teknoloji bunu hem biyolojik hem de ekonomik açıdan karşılamakta zorlanıyor.” dedi.
Mevcut teknolojik tahliller ve problemlerine değinen Konuk, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Çin’in kimi bölgelerinde, bilhassa pestisit nedeniyle arı popülasyonunun düştüğü alanlarda beşerler fırça yahut pamukla çiçekleri tek tek tozlaştırıyor. Lakin bu sistem, çok vakit alıcı ve iş gücü maliyeti çok yüksek. Küçük bahçelerde mümkün, lakin global tarım ölçeğinde uygulanamaz. Japonya ve kimi araştırma merkezlerinde, polen taşıyan küçük dronelar üzerinde çalışmalar var. Lakin hayli fazla sıkıntılar yaşanıyor. Her çiçeğe hassas temas sağlamak çok karmaşık. Milyarlarca çiçek için milyonlarca robot gerekir. Bu makinelerin tabiata tesiri bilinmiyor. Öte yandan genetik ve ziraî alternatifler üzerinde de çalışılıyor. Tozlaşmaya daha az bağımlı bitkiler geliştirme çalışmaları var. Lakin bu, biyolojik çeşitlilik kaybını telafi edemez ve sadece ziraî açıdan hudutlu tahlil sağlar.
Bu saydığımız yaklaşımlar arıların yerini tutamaz. Zira arılar milyonlarca yıldır optimize olmuş bir ekosistem hizmeti sağlıyor. Onlar yalnızca polen taşımıyor; tıpkı vakitte bitkiyle simbiyotik bir bağ kuruyor, çiçek cinslerini ayırt edebiliyor, en verimli tozlaşma yolunu izliyor. Bu karmaşık davranışı teknolojik olarak kopyalamak hem maliyetli hem de tabiata uyumsuz. Sonuç olarak şunu söylemek gerekir ki teknolojik tahliller kısa vadede kimi küçük alanlarda takviye olabilir, lakin arıların yokluğunu telafi edemez. En mantıklı yol, arıları ve doğal tozlaşmayı korumaktır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
