İnsan bedeninin en hareketli eklemlerinden biri olan omuz ekleminin hareket kabiliyeti epeyce yüksektir. Omuz, geniş hareket kapasitesi nedeniyle travma ve hasarlanmaya da epeyce açık bir bölgedir. Bu eklemde ortaya çıkan ağrı ve hareket kısıtlılığı üzere sıkıntılar ömür kalitesini büyük ölçüde düşürmektedir. Omuz ekleminin kısmen ya da tamamının protez ile değiştirilmesi formunda gerçekleştirilen omuz protezi ameliyatı hastaya ömür konforunu geri kazandırmaktadır. Memorial Bahçelievler Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Ufuk Özkaya, omuz ağrıları ve protez ameliyatı hakkında ayrıntılı bilgi verdi.
Protez cerrahisi omzunuzdaki yükü alıyor
Omuz eklemi, üst kol kemiği olan humerus’un baş kısmı ile kürek kemiği (skapula) üzerindeki glenoid ismi verilen yuva kısmından oluşmaktadır. Her iki kemiğin eklem yüzeyinde kıkırdak, kıkırdağı besleyici eklem sıvısını üreten eklem kapsülü bulunmaktadır. Omuz eklemi, bedenimizdeki başka eklemlerden daha geniş bir hareket aralığına sahip olmasından ötürü birtakım durumlarda omuz ekleminin kısmen ya da tamamının protez ile değiştirilmesi gerekebilmektedir.
Tanıda ekseriyetle röntgen sineması birden fazla vakit kâfi olmaktadır. Birtakım durumlarda; kemik bütünlüğünü kıymetlendirmek için Bilgisayarlı Tomografi, omuz eklemindeki kas ve liflerin durumunu pahalandırmak için Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR) de yapılabilmektedir. Bunun yanı sıra hastalarda hudut hasarı olabileceğinden şüphelenildiği durumlarda sonların kıymetlendirilmesi için bir EMG testi yahut hudut iletim tetkikleri de istenebilmektedir.
Omuz protezi ameliyatı, ilerleyici omuz eklem hastalıklarında ve öbür tedavi formüllerinin tesirli olmadığı durumlarda hem ağrıyı hafifletmek hem de hareket kabiliyetini geri kazandırmak için tesirli bir sistemdir. Bu ameliyat başka tedavi formüllerinden yarar sağlanamadığı durumlarda yapılmaktadır. Çoklukla birinci uygulanan tedavi teknikleri ilaç tedavisi, eklem içi iğne tedavileri ve fizik tedavidir. Ameliyat kararı, sadece ayrıntılı tetkikler ve uzman görüşü sonrasında verilmelidir. Omuz ağrısı, hareket kısıtlılığı ya da eklem fonksiyon bozukluğu varsa geç kalmadan bir ortopedi ve travmatoloji uzmanına başvurulmalıdır.
Sizde de bu hastalıklar varsa dikkat!
- Omuz ekleminin artrozu (kireçlenmesi)
- Omuz ekleminin ilerleyici harabiyeti ile seyreden romatizmal hastalıklar
- Humerus başının beslenmesinin ve yapısının bozulduğu avasküler nekroz
- Kırık tedavisinin ve güzelleşmesinin ameliyatsız yahut plak vida ile mümkün olmadığı yaşlı hastalardaki modüllü omuz kırıkları
- İyi huylu ve makus huylu tümörler
- Ciddi seviyede omuz liflerinin yırtılması sonucu gelişen kireçlenme, ağrı ve işlev bozuklukları
Hastaya özel protez prosedürü belirleniyor
Omuz protezi gereken hastalarda omuzun durumuna nazaran farklı protez çeşitleri bulunmaktadır. Tüm omuz protez çeşitleri temel olarak bir baş ve başın oturduğu yuvadan oluşmaktadır. Ancak tasarım ve çalışma prensipleri farklıdır. Bu protezler yarım omuz protezi, total omuz protezi ve zıt omuz protezi olarak sıralanabilmektedir. Hangi hastaya hangi protez sisteminin uygulanacağına doktor muayene ve tetkikler sonrasında karar vermektedir.
- Yarım Omuz Protezi
Bu protez tipinde omuz ekleminin yarısı değiştirilmektedir. Glenoid denilen eklem yuvasına protez kesimi yerleştirilmez. Humerus kemiğinin kanal kısmına yerleştirilen sap kısmının üzerine metal baş takılmaktadır. Bu metal baş, hastanın doğal eklem yuvasına oturarak çok kesimli humerus üst uç kırıklarının tedavisinde tercih edilmektedir.
- Tam Omuz Protezi
Bu omuz protezinde, eklem yuvasına plastik polietilen soket (yuva), protez ameliyatlarında kullanılan özel bir yapıştırıcı ile (çimento) kemiğe tutturulmaktadır. Alt tarafta ise humerus (üst kol) kemiği kanalının içine yerleştirilen sap (titanyumdan imal edilir) kısmı üzerine metal baş (krom-kobalttan imal edilir) yerleştirilmektedir. Bu protezin yapılması için hastanın omuz eklemini saran liflerin (rotator manşet) sağlam olması ve fonksiyon görmesi gerekmektedir.
- Ters Omuz Protezi
Normal omuz ekleminde humerus üst ucundaki top üzere olan baş kısım hafif çukur olan yuvaya oturtulmaktadır. Omuz eklemini çevreleyen tendonlar, hem eklemi sabitlemekte hem de hareket etmesine yardımcı olmaktadır. Lakin bazen tendonlar önemli formda hasar görerek yırtılır yahut fonksiyon göremez hale gelir. Bu üzere durumlarda klasik tam omuz protezinde kullanılan protezi yerinde tutacak ve/veya hareket ettirecek tendonlar olmadığından, omuz fonksiyon görmeyecektir. Aksi omuz protez tipinde de protez kesimleri metal ve plastiktir, fakat bilakis çevrilmiştir. Metal baş kısmı eklem yuvasına takılmaktadır. Humerus kemiğinin üst ucuna ise metal sap üzerine plastik polietilen yuva eklenebilmektedir. İleri yaştaki hastalarda omuz liflerinin yırtık olduğu ve fonksiyonel olmadığı durumlarda protez, omuz etrafındaki kasların gücü ile ekleme hareket ve işlev kazandırmaktadır.
Omuz protezinden sonra günlük yaşama dönüş
Ameliyat sonrası işe dönüş mühleti omuz hareketlerine ve kas gücüne bağlıdır. 3 hafta sonra masa başı çalışmaya dönüş mümkündür. Daha ağır fizikî aktivitenin ve gücün gerektiği işlere dönüş ortalama 4-6 ay isteyebilmektedir. Bu süreçte fizik tedavi ile eklem hareketleri artırılmakta ve kaslar güçlendirilmektedir. Ameliyattan sonraki birinci ay, beş kilodan daha ağır bir şey kaldırılmaması gerekmektedir. Ayrıyeten kolu üst kaldırmak, bir şeye uzanmak, itmek yahut çekmek üzere faaliyetlerden kaçınmak gereklidir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
