Lenf dolanımının doğuştan yahut sonradan ortaya çıkan kimi durumlar nedeniyle bozulması sonucu proteinden güçlü sıvının dokular ortasında birikmesiyle oluşan lenfödem tüm dünyada değerli bir sıhhat sorunu olarak öne çıkıyor. Genellikle kol veya bacaklarda şişlik ve dolgunluk hissiyle kendini gösteren bu hastalık, tedavide gecikildiğinde oluşan enfeksiyonlar, ağrı, yük hissi ve ciltte derin yaralar üzere kıymetli problemlere yol açması nedeniyle hastaların ömür kalitelerini düşürüyor. Hastalık ilerlediğinde kıyafet seçimi zorlaşırken, yazı yazmak, yürümek ve ayakkabı giymek üzere kolay işler bile güçleşebiliyor. Lenfödemin yalnızca fizikî değil, ruhsal istikameti de kıymetli. Hastalar, estetik korkular yahut hareket kısıtlılığı nedeniyle toplumsal ortamlardan uzaklaşırken, aile ve iş hayatında da problemlerle karşılaşabiliyor. Tüm bunlar dert bozukluğuna ve depresyona yol açabiliyor. Acıbadem Maslak Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Prof. Dr. Meltem Vural, erken teşhisin lenfödem tedavisinden aktif sonuç alınmasında kritik bir ehemmiyete sahip olduğuna dikkat çekerek, “Erken teşhis için kol yahut bacak bölgesinde hassasiyet, dolgunluk, ağırlık hissi yahut hafif bir şişlik olduğunda kesinlikle bir tabibe başvurulmalıdır. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı bu birinci adımda hastanın hikayesi ile ayrıntılı bir fizik muayene, muhtaçlık halinde laboratuvar tetkikleri ve görüntüleme teknikleriyle lenfödemi tespit edebilmektedir. Erken teşhis sayesinde, ciltte enfeksiyon ve derin yaralar üzere gelişebilecek olan meselelere yönelik önleyici önlemler alınabilmektedir. Erken teşhis ve tedavinin yanı sıra hastaların denetimlerini nizamlı olarak yaptırmaları tedavinin başarısı için çok önemlidir” diyor.
Dünyada yaklaşık 250 milyon kişi bu sorunu yaşıyor!
Bebeklik devrinden itibaren her yaşta görülebilen lenfödem dünyada ve ülkemizde yaygın görülen bir sorun. O denli ki dünya çapında yaklaşık 250 milyon insanın lenfödemden etkilendiği belirtiliyor. Ülkemizde de misal halde yaygın görülen bu hastalığın son yıllarda daha sık teşhis edildiğini belirten Prof. Dr. Meltem Vural, “Bunun en kıymetli nedeni ise kanser üzere hastalıkların artmasıdır. Bu hastalıklarda uygulanan cerrahi, kemoterapi ve radyoterapi üzere tedaviler sonrasında ikincil sebeplerle lenfödem gelişebilmektedir” bilgisini veriyor.
En riskli küme göğüs kanseri hastaları olsa da…
Lenfödem; lenf bezleri ile damarlarının gelişim meseleleri ve lenfatik akım bozuklukları nedeniyle oluşuyor. Sıklıkla kol yahut bacaklarda görülse de genital bölge, baş ile boyun üzere bedenin farklı bölgelerinde de rastlanabiliyor. Cerrahi teşebbüsler, radyoterapi, travma yahut enfeksiyon üzere sebeplerin yanı sıra doğuştan da görülebiliyor. Lakin, kanser hastalarının en yüksek risk kümesinde olduğuna işaret eden Prof. Dr. Meltem Vural, kelamlarına şöyle devam ediyor: “Kanserle bağlantılı lenfödem sebebi olarak en sık göğüs kanseri karşımıza çıkmaktadır. Göğüs kanseri sonrasında lenfödem gelişme oranı yaklaşık yüzde 25 civarındadır. Hastalarda tedavi sonrasında çoğunlukla kol, önkol ve el bölgesinde lenfödem gelişebilmektedir. Bu durum çoklukla lenf nodlarının alınması yahut radyoterapi sonrasında ortaya çıkmaktadır. En değerli nedeni, süreçler sebebiyle dokularda oluşan etkilenmeler sonucunda lenfatik akımın bozulması ve dokular ortasında lenf sıvısının birikmesidir.”
Tedavisinde gecikmeyin, çünkü!
Prof. Dr. Meltem Vural, lenfödemin ekseriyetle etkilenen kol yahut bacak bölgesinde; şişlik, dolgunluk, hassasiyet ve yük hissiyle kendini gösterdiğini belirterek, “Örneğin, yüzük yahut kıyafetler dar gelmeye başlamışsa, dikkatli olunmalıdır. Şişlik ve dolgunluk hissi başlangıç evresinde hafifken; vaktinde müdahale edilip tedavi edilmezse karşımıza daha önemli bulgular çıkabilir. Şişlik artabilir, ciltte renk değişiklikleri, kalınlaşmalar, ağrı ve enfeksiyonlar gelişebilir” diyor. Prof. Dr. Meltem Vural, ilerleyen durumlarda ciltte yaraların, derinlemesine çukurların, papillom adı verilen kabartıların ve skar dokularının da oluşabileceğine işaret ederek, “Gelişen bu sorunlar nedeniyle elde, kolda yahut bacakta işlev kaybı sonucunda; ellerini kapatma, bir şeyi kavrama, kaldırma, itme, çekme, yürüme ve oturup-kalkma gibi aktivitelerde hareket kısıtlılıkları oluşabilmektedir” diyor.
Erken tedaviyle denetim altına alınabiliyor!
Lenfödem tedavi edilebilir olmakla birlikte büsbütün ortadan kaldırılabilen bir hastalık değil. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Prof. Dr. Meltem Vural, lenfödemin erken teşhis ve tedaviyle kıymetli ölçüde denetim altına alınabildiğini ve ilerlemesinin önlenebildiğini vurgulayarak, “Lenfödemin tüm dünyada altın standart tedavi formülü; lenfödem rehabilitasyonu, yani hastaların eğitimi, manuel lenf drenajı, çok katmanlı bandaj, kompresyon giysileri, idman ve cilt bakımıdır. Hastaların sistemli takip ve tedavilerinin yapılması da vazgeçilmezdir” diye konuşuyor. Bazı özel durumlarda veya ileri evrelerde cerrahi müdahale gerekebildiğini tabir eden Prof. Dr. Meltem Vural, “Süper mikrocerrahi teknikleri, lenf sıvısının dolanıma kazandırılmasını sağlayarak şikayetleri azaltabilmektedir. Lenfovenöz anastomoz (LVA) ve lenf nod transferi (LNT) üzere yeni cerrahi teknikler, lenfödem tedavisinde uygulanabilmektedir” bilgisini veriyor.
Lenfödeme karşı 10 kıymetli öneri!
Lenfödem açısından riskli olan şahısların yahut lenfödem sorunu yaşayan hastaların kol ve bacak üzere uzuvlarına çok dikkat etmeleri gerekiyor. Prof. Dr. Meltem Vural, lenfödeme karşı alınması gereken tedbirleri şöyle sıralıyor:
- Sorunlu olan kol yahut bacağınıza yönelik zorlayıcı aktivitelerden kaçının. Yük kaldırma, itme yahut çekme üzere güç gerektiren hareketler yapmayın.
- Etkilenen kol bölgesinden tansiyon ölçümü yapmayın. Damar yolu açılacaksa lenfödem sorunu olduğunuzu bildirin, bu durumda süreç başka kolunuzdan yapılacaktır.
- Cilt paklığına ve kuruluğuna ehemmiyet verin. Etkilenen bölgeye uygun PH içeriğine sahip temizleyici eserlerle yıkanın. Akabinde, cildinizi nazik bir halde kurulayın ve yağsız dermatolojik nemlendiriciler ile nemlendirin. Tırnaklarınızı cildinize ziyan vermeyecek biçimde kısaltın.
- İlgili bölgelerinizi güneşten koruyun, yüksek faktörlü güneş kremlerini tercih edin.
- Etkilenen uzuvlarınızı böcek ısırmalarına, yara ve çiziklere karşı koruyun.
- Sıkı ve dar giysilerden, takılardan kaçının.
- Uyurken, etkilenen uzvun altta kalmamasına dikkat edin.
- Uçak seyahatlerinde basınç değişimlerine karşı bası giysileri giyin.
- Dengeli beslenin ve kilo denetimine itina gösterin.
- Hekiminizin teklifleri doğrultusunda; tempolu yürüyün, temiz olduğu bilinen denizde yüzün, lenfödeme yönelik antrenmanlar ve nefes idmanları yapın. Ayrıyeten, uzun mühlet hareketsiz kalmamaya çalışın.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
