Pankreas kanseri, dünyada kanser kaynaklı vefatlar ortasında üst sıralarda yer alıyor. Dünya Sıhhat Örgütü bilgilerine nazaran her yıl yaklaşık 500 bin yeni olay ortaya çıkıyor. Türkiye’de ise her yıl yaklaşık 5 bin şahsa pankreas kanseri tanısı konuyor. Geç teşhis edilmesi, tedaviye dirençli olması ve süratli yayılması nedeniyle pankreas kanseri, hem tabiplerin hem de bilim insanlarının en zorlandığı kanser çeşitlerinden biri. Bu şiddetli kanser cinsinde yeni bir düzenek keşfeden Türk bilim insanları ise, tedaviye giden yolda umut ışığı yaktı.
Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Kolu Öğretim Üyesi ve Avrupa Pankreas Derneği Başkanı Prof. Dr. Güralp Ceyhan’ın liderliğinde, Acıbadem Üniversitesi bilim insanları ve Münih Teknik Üniversitesi (TUM) ile yürütülen uluslararası iş birliği sonucunda gerçekleştirilen çalışmada pankreas kanseri hücreleri ile sonlar ortasında daha evvel bilinmeyen bir irtibat düzeneği keşfedildi. Bu bulgu, hastalığın ilerleyişini ve tekrarlamasını anlamada, ayrıyeten yeni tedavi stratejileri geliştirmede değerli bir kapı aralıyor. Dünyanın en itibarlı mecmualarından biri olan Cancer Cell’de yayımlanan bu çalışma, hem bilim dünyasında hem de tedavi arayışında olan hastalar için büyük bir değer taşıyor.
Çalışmalarında kanser hücreleri ile hudutlar ortasında daha evvel bilinmeyen bir irtibat sistemi keşfettiklerini söyleyen Prof. Dr. Güralp Ceyhan, “Pankreas kanserinde kanser hücrelerinin sonlarla yakın etkileşimde olduğu biliniyor. Bilhassa, hudut invazyonu yani kanser hücrelerinin sonları istila etmesi durumu hastaların neredeyse tamamında görülüyor. Bu durum ise, artmış ağrı ve kısa sağ kalım müddetleriyle direkt alakalı. Çalışmamız, kanser hücreleri ve hudutlar ortasındaki etkileşimin pasif bir süreç olmadığını, tersine etkin bir bağlantı ağı içerdiğini ortaya koydu. Birinci kere hudutlar ile kanser hücreleri ortasında glutamat aracılı ‘psödo-sinapslar’ oluştuğunu gösterdik. Bu özel irtibatlar üzerinden hudut uçları glutamat salgılıyor ve bu sinyal kanser hücrelerinin büyüme, hareket ve yayılma kapasitesini artırıyor” diyor.
Araştırmanın, Acıbadem Üniversitesi ve Münih Teknik Üniversitesi iş birliğiyle yaklaşık 5 yıl süren kapsamlı bir takım çalışmasının eseri olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Güralp Ceyhan, “Bu projede cerrah, patolog, moleküler biyolog, biyoinformatikçi ve nörobilimcilerden oluşan çok disiplinli bir takım yer aldı. Klinik örneklerden hayvan deneylerine, ileri görüntüleme tekniklerinden elektrofizyolojik ölçümlere kadar pek çok farklı metot bir ortaya getirildi. Bu güçlü grup çalışması, hücresel, moleküler ve işlevsel seviyeleri kapsayan bütüncül bir öyküyü ortaya koymamızı sağladı. Türkiye ve Almanya’dan araştırmacıların uzmanlıklarını bir ortaya getirmesi çalışmanın hem kapsamını genişletti hem de bilimsel gücünü artırdı. Uluslararası iş birlikleri, bu türlü karmaşık biyolojik sorulara karşılık ararken çok kritik bir rol oynuyor. Farklı bakış açıları ve teknik altyapılar birleşince, tek bir merkezin tek başına yapamayacağı kadar kapsamlı ve derinlikli sonuçlara ulaşabiliyoruz. Bu sinerji, bu çalışmayı mümkün kılan en değerli ögelerden biriydi. Böyle bir iş birliği olmadan bu kadar karmaşık bir mekanizmayı aydınlatmak mümkün olmazdı” diyor.
Yeni Tedavi Yollarının Önü Açılabilir
Peki sistem nasıl işliyor? Prof. Dr. Güralp Ceyhan, bu sistemi kolay bir lisanla şöyle açıklıyor: “Normalde hudut hücreleri birbirleriyle bağlantı kurmak için sinaps denilen özel temasları kullanır. Biz pankreas kanseri hücrelerinin de sonlarla emsal bir ilişki kurduğunu gösterdik. Buna ‘psödo-sinaps’ diyoruz. Adeta hudut ile kanser hücresi ortasında kurulmuş özel bir bağlantı sınırı üzere çalışıyorlar. Hudutlardan gelen glutamat, kanser hücrelerine büyüme sinyali veriyor.”
Bu bulgunun pankreas kanseri tedavisinde yeni stratejilerin önünü açtığını vurgulayan Prof. Dr. Güralp Ceyhan, “Çalışmamız, GRIN2D alt ünitesini içeren NMDA reseptörlerinin tümörün ilerlemesinde kritik rol oynadığını gösterdi. Halihazırda kullanılan NMDA reseptör antagonistleri var ve bunlar pankreas kanserinde yine konumlandırılabilir. Böylelikle sonlardan gelen büyüme sinyali kesilerek tümörün ilerlemesi yavaşlatılabilir” diyor.
Çalışma, özetle hudut hücreleri ile kanser hücreleri ortasındaki özel ilişkileri (psödo-sinapslar) ortaya koyuyor. Prof. Dr. Güralp Ceyhan’a nazaran bu kontakları engellemek ise kanserin ilerlemesini durdurmak için yeni tedavi yollarının geliştirilmesine taban hazırlayabilir. Şayet kanser, hudutlardan aldığı sinyallerle daha süratli büyüyorsa, bu sinyalleri kesen ilaçlar da ileride pankreas kanserinde kullanılabilir. Ayrıca bu yaklaşımın gelecekte kemoterapi üzere standart tedavilerle kombine edilerek tümörün tedaviye hassaslığını artırabileceği de belirtiliyor.
Erken Teşhis ve Şahsileştirilmiş Tedaviler İçin Umut
Çalışmanın, pankreas kanserinin daha erken teşhis edilmesi açısından da potansiyel taşıdığına dikkat çeken Prof. Dr. Güralp Ceyhan, “Hasta biyopsilerinde GRIN2D seviyesinin yüksek olduğunu ve bunun tümör evreleriyle bağlı olduğunu gördük. Bu sistem ileride erken teşhis yahut risk belirleme gayesiyle biyobelirteç olarak kullanılabilir. Kanserin sonlarla bağlantısını anlamak, hastalığın ne kadar süratli ilerleyeceğini öngörmede yeni biyobelirteçler sunabilir” diyor.
Prof. Dr. Güralp Ceyhan, araştırmanın şahsileştirilmiş tedaviler için de kapı araladığını vurgulayarak, “GRIN2D seviyesi yüksek olan hastaların, NMDA reseptör inhibitörleri üzere hedeflenmiş tedavilere aday olabileceğini düşünüyoruz. Sinir-kanser etkileşimleri birtakım hastalarda daha baskın olabilir. Bu hastaları belirleyip onlara özel tedaviler uygulanması mümkün hale gelebilir. Böylece tedavi seçimini daha bireye has hale getirmek mümkün olabilir” biçiminde konuşuyor.
Peki bu bulgular klinik uygulamaya ne vakit geçebilir? Prof. Dr. Güralp Ceyhan bu soruya şöyle karşılık veriyor: “Bulgularımız, güvenlik profili bilinen ilaçların pankreas kanseri için yine kullanılabileceğini gösteriyor. Bu süreç hızlandırıcı bir avantaj. Fakat klinik uygulamaya taşınması için preklinik doğrulama ve faz I–II klinik çalışmalar gerekiyor. Hastaların bu gelişmeden faydalanmaya başlaması için birkaç yıl beklememiz gerekecek. Lakin gelişmeler önemli umut vaat ediyor.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
