Dr. Öğr. Üyesi Aybüke Ersin, “Görünmez engellilik ile ilgili sosyal farkındalığın sağlanması ve toplumun bilinçlenmesi bireylerin günlük hayatlarında, iş yaşamlarında, okullarda ve diğer topluluklarda ek sorunlar yaşamaması için önemlidir” dedi.
Bireylerin günlük yaşamında normal aktivitelere katılımını önemli ölçüde engelleyen “Görünmez Engellilik” kavramıyla ilgili açıklamalarda bulunan Dr. Öğr. Üyesi Aybüke Ersin, konuya ilişkin uyarılar yaptı.
Ersin, “Görünmez engellilik, dışarıdan belli olan ya da olmayan fiziksel ve zihinsel birtakım tıbbi durumların kişilerin günlük yaşamında normal aktivitelere katılımını önemli ölçüde kısıtlaması ve engellilik yaratması olarak açıklanır” dedi.
NELER GÖRÜNMEZ ENGELLİLİK KAPSAMINDA?
Ersin şöyle devam etti:
“Başlıca bu durumlar; kısıtlı görme, işitme kaybı gibi duyusal yetersizlikler, HIV, AIDS gibi otoimmün bozukluklar, romatoid artrit, fibromiyalji gibi ağrı ve kronik hastalıklar, demans, bilişsel bozukluklar veya öğrenme zorlukları, ruhsal tanılı hastalıklar ve psikolojik bozukluklar (travma sonrası stres bozukluğu, depresyon vb.), uyku bozukluklarıdır. Görünmez engellilik ile ilgili sosyal farkındalığın sağlanması ve toplumun bilinçlenmesi bireylerin günlük hayatlarında, iş yaşamlarında, okullarda ve diğer topluluklarda ek sorunlar yaşamaması için önemlidir.”
“RUHSAL HASTALIKLARDAN KAYNAKLANAN ENGELLER HEMEN FARK EDİLMEZ”
Engellilik tanımında yer alan “fiziksel veya zihinsel bozukluk” kavramının, zihinsel bozukluk kısmında yer alan ruhsal hastalıklarla ilgili önemli bilgiler veren Dr. Öğr. Üyesi Aybüke Ersin “Depresyon, şizofreni, agorafobi, anksiyete bozuklukları, travma sonrası stres bozukluğu, kişilik bozukları, panik atak, obsesif kompulsif bozukluk, yeme bozuklukları, davranış bozuklukları, bipolar bozukluk, demans, sosyal fobi ve diğer fobiler gibi hastalıklar görünmez ruhsal hastalık engelleri olarak tanımlanır. Ruhsal hastalıklardan kaynaklanan engeller fiziksel engeller gibi dışarıdan hemen fark edilmez. Ancak bu engeller kişiler için günlük görevlerini yerine getirilmesini, günlük yaşam aktivitelerine katılımı ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyen engeller olarak karşımıza çıkar” dedi.
Yaşlanma ile görülen biyolojik, psikolojik ve sosyal problemlerin de kişilerin günlük yaşam aktivitelerine olumsuz etki edebildiğini belirten Ersin, şöyle devam etti:
- “Yaşlılıkla beraber gelen sağlık sorunları, emeklilik süreci, çalışma hayatından kopuş ve sabit gelirli yaşam yaşlı bireyin toplumsal katılımının önünde bariyerler oluşturabilir. Bu bariyerler görünmez bir engellilik durumunu da beraberinde getirir. Bununla birlikte yaşlı birey yaşadığı toplum içerisinde bir kısır döngüye girmekte ve başkalarına bağımlı hale gelmektedir.
- Ayrıca kronik hastalıklar da kişide dışardan görünmese de duyularını ve aktivitelerini sınırlayan engeller yaratmaktadır. Kronik rahatsızlığa sahip olanlar engellerini çevrelerine kabul ettirmekte zorlanmakta ve mevcut sağlık sorunlarına ek olarak psikolojik ve sosyal olarak da bu durumdan etkilenmektedirler. Görünmez engelliliğe neden olan, kişilerin mücadele ettiği en yaygın kronik hastalıklardan bazıları; kronik kas iskelet sistemi ağrıları, kronik solunum sistemi ve kardiyovasküler sistem hastalıkları, migren ve diyabettir.”
“ÇOCUKLARIN DA YAŞADIĞI GÖRÜNMEZ ENGELLER VAR”
Toplumun büyük bir çoğunluğunu oluşturan çocukların da yaşadıkları birtakım görünmez engellerin olduğunu hatırlatan Ersin, “Bu engeller genellikle fiziksel, sosyal veya eğitim ile ilgili çevresel faktörlerin katılımı kısıtlanmasından kaynaklanır” dedi ve bu engellere şu örnekleri verdi:
- “Her çocuk farklı şekillerde öğrenme yeteneğine sahiptir. Eğitimdeki standart öğretim yöntemleri bazı çocukların eğitime eşit şekilde ulaşmasını zorlaştırabilir. Örneğin; görsel öğrenme tipine sahip bir çocuk sadece işitsel yöntem kullanılarak öğretilen bir derste başarısız olabilir.
- “Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan bir çocuk, arkadaşına odaklanıp onu dinlemek, okul çantasını hazırlarken materyalleri hatırlamak, günlük hayattaki rutinini planlamak ve sınıfta dakikalarca oturmak gibi konularda zorlanabilir.
- “Otizm spektrum bozukluğuna sahip bir başka çocuk için, dokunsal hassasiyeti nedeniyle kantin sırasında beklemek, bazı akranlarına göre görsel detayları yüksek düzeyde algılaması ve bundan rahatsız olması nedeniyle parkta oynamak, göz teması kurmakta zorlandığı için arkadaşıyla iletişim kurmaya çalışmak büyük bir çıkmaza dönüşebilir.
- “Disleksili bir çocuk için tahtadaki yazıları deftere kopya etmek, dans grubunda diğerleriyle uyumlu şekilde dans etmek ya da ayakkabılarının bağcıklarını bağlamak oldukça zaman alabilir.”
Ersin, “Tüm bu gibi durumlar için herhangi bir tanıya sahip olan ya da olmayan bireylerin hayata katılımını kısıtlayan görünmez engelleridir. Bu engelleri görünür kılarak, toplumu bilinçlendirerek, eğitimde evrensel dizayn yöntemlerini kullanarak, inovasyon teknikleri yardımıyla kişilere uyarlanabilir eğitim sistemi oluşturularak, mikro ve makro düzeydeki çevresel düzenleme politikaları oluşturularak bireylerin hayata katılımlarını artırmak büyük önem taşımaktadır. Bugün ve her gün, herkes için erişilebilir ve adil bir dünya inşa etmek için yenilikçi çözümlerin yaygınlaştırılması hepimizin sorumluluğudur” dedi.
