Tıp giderek hastalıkları önlemeye hakikat evriliyor. Sıhhatin korunması için hastalıkların oluşumunu engelleyecek ya da geciktirecek yeni metotlar geliştiriliyor. Tıbbın bu dönüşümünde genetik bilim alanındaki yeni gelişmeler sayesinde oluşturulan genetik testler kıymetli bir rol oynuyor. Bu testler sadece kalıtsal hastalık risklerini göstermekle kalmayıp, beslenmeden idmana, cilt sıhhatinden ilaç kullanımına kadar bireye özel hayat planlarının oluşturulmasını mümkün kılıyor. Örneğin genetik testlerle diyabet riskinin yüksek olduğu saptanan bir kişi, beslenme ve idman alışkanlıklarını genetik yapısına nazaran düzenleyerek hastalığın hiç gelişmemesini sağlayabiliyor. Bu da çağdaş tıbbın istikametini tedaviden önlemeye, yani hami ve şahsileştirilmiş sıhhat idaresine çeviriyor. Acıbadem Life Tıbbi Genetik Uzmanı Doç. Dr. Ahmet Yeşilyurt, genetik testlerin sıhhat idaresindeki tesirini anlatıyor.
Gluten hassasiyeti sandığınız…
Genetik testler sırf kalıtsal hastalık risklerini göstermekle kalmıyor, bireyin hayat stili seçimlerine de istikamet verebiliyor. Acıbadem Life Tıbbi Genetik Uzmanı Doç. Dr. Ahmet Yeşilyurt, genetik check-up testlerinin kanser, kalp ve nörolojik hastalıklar üzere ileri yaşlarda ortaya çıkan pek çok rahatsızlık için kıymetli ipuçları sunduğunu belirterek “Genetik testler sayesinde bir hastalığa yatkınlığımız olup olmadığını, toplumdaki öteki bireylere nazaran riskimizin artmış olup olmadığını öğrenebiliyoruz. Bu da bize o hastalığın ortaya çıkmasını kolaylaştıran çevresel risk faktörlerinden uzak durma fırsatı veriyor. Yatkınlığımız olan bir hastalığa hiç yakalanmayabileceğimiz üzere, en makûs ihtimalle başlangıcını yıllarca ertelemek mümkün. Bu da tedavi seçeneklerinin çok daha tesirli olabileceği bir periyoda ulaşmamızı sağlıyor” diyor.
Ancak her tanınan sıhhat trendinin herkese uygun olmadığını da hatırlatan Doç. Dr. Ahmet Yeşilyurt, “Genetik yapımız farklı olduğu için herkes için en yanlışsız diyet yahut idman tıpkı değildir. Örneğin birtakım bireylerde gluten değil, farklı karbonhidrat tipleri sorun yaratabilir” tabirlerini kullanıyor.
Hangi genetik test hangi bilgiyi verir?
Genetik testlerin, bedenin besinlere, idmana ve çevresel etkenlere nasıl reaksiyon verdiğini anlamada kıymetli ipuçları sunduğunu belirten Acıbadem Life Tıbbi Genetik Uzmanı Doç. Dr. Ahmet Yeşilyurt, “Bu testler sayesinde kişinin metabolizma suratı, besinleri sürece kapasitesi, kafein ya da karbonhidrat hassaslığı üzere özellikleri ortaya konulabiliyor. Bu bilgiler ışığında beslenme, idman, cilt bakım planları bireye özel hale getiriliyor.
- Makro Besin Metabolizması Testi : Karbonhidrat, yağ ve protein metabolizmasının genetik olarak nasıl çalıştığını gösterir; şahsa özel beslenme planı oluşturulmasına rehberlik eder.
- Vitamin ve Mineral Emilim Testi: Vitamin ve mineral muhtaçlıklarını ortaya koyar. Örneğin MTHFR gen mutasyonu olan bireylerde folik asit takviyesi önerilir ve damar sıhhati ile gebelik planlaması desteklenir.
- Kas Lifi ve Tendon Yapısı Testi: Hangi spor cinslerine yatkın olduğunuzu ve travmalara karşı hassasiyetinizi gösterir. İdman çeşidi ve yoğunluğu bireye özel planlanabilir.
- Yağ Yakımı ve Güç Kullanımı Testi: Genetik olarak düşük yağ yakımı olan bireylerde HIIT üzere özel antrenman programlarıyla metabolizma verimliliği artırılabilir.
- UV Hassasiyeti Testi: Güneşe karşı hassaslığı belirler; UV’ye hassasiyeti yüksek olan bireylerde daha güçlü SPF içeren eserler önerilir, cilt kanseri riskine karşı tedbir alınabilir.
- Kollajen Yıkımı ve Antioksidan Kapasite Testi: Kollajen kaybı süratli olan bireylerde erken devirde kollajen dayanaklı eser kullanımı; antioksidan kapasitesi düşük olanlarda C ve E vitamini destekleri önerilir.
Bir vücut herkese uymaz
Genetik biliminin ilerlemesiyle birlikte tıpta “bir vücut herkese uyar” yaklaşımının yerini şahsileştirilmiş sıhhat idaresine bıraktığını söyleyen Doç. Dr. Ahmet Yeşilyurt, “Artık bireylerin genetik yapısına nazaran hayat biçimi, tarama programları ve tedavi formülleri planlanabiliyor. Bu sayede hem hastalıklar ortaya çıkmadan evvel tedbir alınabiliyor hem de muhtemel hastalıklar erken evrede yakalanarak tedavi başarısı artırılıyor. Örneğin, ulusal kanser tarama programları çoklukla yaşa nazaran belirlenirken, genetik testler göğüs, yumurtalık yahut prostat kanseri üzere hastalıklarda riskin daha erken yaşta başlayabileceğini göstererek bireye özel tarama planlarının oluşturulmasını sağlıyor. Birebir formda, diyabet ya da birtakım nörolojik ve göz hastalıklarının genetik kökeninin anlaşılması da tedavi tekniğini büsbütün değiştirebiliyor. Örneğin, genetik testlerle saptanan MODY diyabet tipinde yalnızca beslenme düzenlemesi ve antrenmanla hastalık denetim altına alınabilirken, kimi genetik tiplerde ilaç tedavisi gerekebiliyor. Bu da genetik testlerin sırf bir teşhis aracı değil, bireye mahsus sıhhat idaresinde yol gösterici bir rehber olduğunu ortaya koyuyor” diyor.
Bir genetik test ile tüm sıhhat geleceğiniz
Gelecekte genetik testlerin erken teşhisten sağlıklı yaşlanmaya kadar birçok alanda tıbbın hudutlarını tekrar tanımlayacağının altını çizen Acıbadem Life Tıbbi Genetik Uzmanı Doç. Dr. Ahmet Yeşilyurt, “Yapay zekâ takviyeli tahliller ve süratle ilerleyen genetik teknolojiler sayesinde artık sırf hastalık risklerini değil, yaşlanma süreçlerini de şahsa özel olarak yönetmek mümkün hale geliyor. İnsan ömrünün uzamasıyla birlikte Alzheimer, demans ve kanser üzere hastalıkların büsbütün denetim altına alınabileceği bir periyoda yaklaşıyoruz. Genetik testlerin maliyetlerinin düşmesi ve erişilebilirliğinin artması ise bu bilgilerin herkes için ulaşılabilir olmasını sağlıyor. Yakın gelecekte her bireyin bir sefer yaptıracağı genetik testle kendi risk haritasını öğrenip, hayat uzunluğu sıhhatini ferdî seviyede yönetmesi tıbbın yeni standardı haline gelecek” sözlerini kullanıyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
