İstinye Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sema Ketenci Şeren, son periyotta popülerleşen “zayıflama iğneleri”ne yönelik değerli ikazlarda bulundu. GLP-1 reseptör agonistleri olarak bilinen semaglutid, liraglutid ve tirzepatid üzere ilaçların aslında tip 2 diyabet için geliştirildiğini hatırlatan Şeren, bu ilaçların obezite tedavisinde tesirli olduğunu lakin bilinçsiz kullanımın önemli halk sıhhati riski doğurduğunu vurguladı.
GLP-1 agonisti ilaçların dünya çapındaki kullanımı son beş yılda 6 kat arttı. Türkiye’de de bilhassa 2023–2024 periyodunda talep yükseldi. Türkiye, nüfusa nazaran kullanım suratında orta-yüksek kümede. Bilhassa kent merkezlerinde endikasyon dışı talep artışı dikkat çekiyor. Avrupa ülkeleri ile benzeri bir eğilim olduğuna dikkat çeken Şeren, toplumsal medya tesirinin Türkiye’de daha güçlü olduğunu ve bu nedenle denetimsiz kullanımın daha büyük bir risk oluşturduğunu belirtti.
“Sosyal medya yönlendirmesiyle kullanım tehlikeli”
Doç. Dr. Şeren, son aylarda toplumsal medya üzerinden yönlendirilen denetimsiz ilaç kullanımının artığını, merdiven altı ve geçersiz eserlerin piyasada çoğaldığını belirterek şunları söyledi:
“Bu ilaçlar güçlü farmakolojik tesirlere sahip. Yanlış doz, yanlış kullanım yahut geçersiz eserler; ağır bulantı ve kusmadan akut pankreatite, safra kesesi problemlerinden gastropareziye kadar önemli yan tesirlere yol açabiliyor. Avrupa İlaç Ajansı, toplumsal medyadan temin edilen eserlerin kıymetli kısmının düzmece olduğu konusunda uyardı.”
Doğru hastada tesirli, yanlış kullanımda risk yüksek
GLP-1 agonistlerinin gerçek hastada, yanlışsız dozla ve tabip takibi altında son derece tesirli olduğunu belirten Şeren, klinik çalışmaların bunu doğruladığını söz etti:
“Semaglutid kullanılan STEP-1 çalışmasında yüzde 14.9 ortalama kilo kaybı; Tirzepatid kullanılan SURMOUNT-1 çalışmasında yüzde 20’nin üzerinde kilo kaybı görülüyor. Lakin, bu sonuçlar nizamlı takip ve hayat şekli değişikliği olmadan elde edilemez. Toplumsal medyadaki ‘hızlı zayıflama’ anlatılarının bilimsel hiçbir karşılığı yok.”
18 yaş altına önerilmiyor
Bu iğnelerin 18 yaş altına önerilmediğini, 75 yaş üzerinin ise dikkatle kıymetlendirilmesi gerektiğini ekleyen Şeren, “Bu ilaçlar tıbbi endikasyon dışında mutlaka kullanılmamalı” dedi. Bu iğnelerin kullanımının kimler için uygun, kimler için riskli olduğuyla ilgili ise şunları söyledi:
“Uluslararası kılavuzlara nazaran bu ilaçların önerildiği kümeler beden kitle indeksi 30’un üzerinde olan şahıslar ya da 27’nin üzerinde olup diyabet, yüksek tansiyon, kolesterol yüksekliği üzere ek hastalıkları olanlar bu ilaçları kullanabilecek kümeye giriyor.
Ama daha evvel pankreas iltihabı geçirmiş olanlar, mide boşalması çok yavaş olanlar (mide tembelliği), çok sayıda ilaç kullananlar, gebeler, emzirenler ve ailesinde tiroit kanseri hikayesi bulunanlar riskli kümede kabul ediliyor.”
Şeren yan tesirlerle ilgili, “Yan tesirler süreksiz olanların yansı sıra hayati tehlike olarak pahalandırılacak sonuçlara kadar uzanıyor. Sık görülen yan tesirler ortasında bulantı, kusma, ishal, kabızlık, baş dönmesi bulunuyor. Daha önemli yan tesirler ise şöyle: Akut pankreatit, safra kesesi taşları ve safra yolu sıkıntıları, gastroparezi, nadiren hipoglisemi. Bu yan tesirler nedeniyle sistemli takip ve doz ayarlaması zorunlu” diyerek ikazda da bulundu.
Verilen kilonun yüzde 60–70’i geri dönebilir
Tedavinin çoklukla en az 6–12 ay sürmesi gerektiğini tabir eden Doç. Dr. Şeren, ilacın kesilmesiyle birlikte birçok bireyde 12 ay içinde verilen kilonun yüzde 60–70’inin geri dönebildiğini aktardı. “İğne tek başına kalıcı zayıflama sağlamaz; hayat üslubu değişikliği şart” diyen Şeren’e nazaran şu belirtiler ise acil kıymetlendirme gerektiriyor: Geçmeyen yahut şiddetli karın ağrısı. Tekrarlayan kusma. Sarılık, koyu idrar. Bayılma, çok halsizlik. Kan şekeri düşüklüğü belirtileri. Şiddetli kabızlık yahut yemek yiyememe.
“Mucize değil, tıbbi bir tedavi”
Doç. Dr. Sema Ketenci Şeren, kelamlarını şu ikazla tamamladı:
“Bu ilaçlar reçeteli tıbbi eserlerdir. Yalnızca yanlışsız hasta, gerçek endikasyon ve doktor takibiyle kullanılmalıdır. Toplumsal medyadan alınmaz, arkadaş tavsiyesiyle başlanmaz. Merdiven altı eserler hayati risk taşır. Bunlar mucize değil; bilimsel protokollerle uygulandığında tesirli ilaçlardır.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
