Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, umut ve ümitsizlik konusunu kıymetlendirdi.
Umut yalnızca bir his değil “yaşam enerjisi”…
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, umudun yalnızca bir his değil, tıpkı vakitte hayatta kalmak için tüm canlıların genlerine kodlanmış bir “yaşam enerjisi” olduğunu belirterek, olağan olanın umut, anomalinin ise ümitsizlik olduğunu söyledi.
İnsanın doğuştan umutlu olmaya programlandığını lakin öğrendiği yanlış niyet kalıpları ve “kendini gerçekleştiren kehanetler” ile ümitsizliğe sürüklendiğini söz eden Prof. Dr. Tarhan, “Bir hayvan kesimhaneye giderken bile otlamaya devam eder zira gelecek projeksiyonu yoktur, ümitsizliği bilmez. İnsan ise geleceğin ve belirsizliğin farkında olduğu için ümitsizliğe düşebilir. Fakat bu, sonradan öğrenilen bir durumdur.” dedi.
Umudun, bir histen öte, şuurlu ve öğrenilmiş zihinsel bir maharet olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Tarhan, ” Umut bir histen öte şuurlu bir şeydir, zihinsel bir öğrenme sonucunda ortaya çıkar. Yani insan umutla ümitsizlik ortasında ilerleyen bir varlıktır. Beynimiz küserse umutsuz oluruz. ‘Ben başaramam, her şey boş, hayat anlamsız’ üzere kanılar beyni savunmaya geçirir ve kişiyi yalnızlığa, depresyona iter.” formunda konuştu.
Psikolojik sağlamlığın en kıymetli kaynaklarından biri ümidi yüksek tutabilme becerisi
Psikolojik sağlamlığın en değerli kaynaklarından birinin, her şartta ümidi yüksek tutabilme marifeti olduğunu belirten Prof. Dr. Tarhan, bu hünerin gaye odaklı düşünme ve sabır üzere öbür karakter güçleriyle desteklendiğini tabir etti.
Prof. Dr. Tarhan, umutsuzluğun en büyük kaynaklarından birinin, insanların olumsuz ön yargıları ve “zihin okuma” alışkanlıkları olduğunu, fikir katılığına sahip, tenkide kapalı ve inatçı şahısların kendilerini değişime kapattığını lisana getirerek, 21. yüzyılın en değerli marifetlerinin yenilikçilik ve farklı fikirlere açık olmak olduğunu vurguladı.
Umut hissini korumak için çocukları örnek almamız gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Tarhan, “En ümitsiz ortamda bile insan kendine bir ümit ışığı yakabilir. Tohum yerin altında bekler, kurallar oluştuğunda fidan olur, ağaç olur, meyve verir. Umut da böyledir.” diye konuştu.
İnsanın en temel kaygılarının altında “belirsizliğe tahammülsüzlük” yatıyor
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, insanın en temel dehşetlerinin altında yatan “belirsizliğe tahammülsüzlüğün”, ümitsizliğin ana kaynağı olduğunu lisana getirerek, “İnsan, öbür canlılardan farklı olarak her şeyi denetim etme isteğindedir.” dedi.
Kutsal metinlerin “ilahi plana güvenme” yani teslimiyet ve tevekkül tavsiye ettiğini söyleyen Prof. Dr. Tarhan, insanın “Şu an benim için berbat olan şey, tahminen yarın için iyidir” diyerek büyük resmi görmeye çalıştığında ve denetim edemeyeceği durumları “radikal kabullenme” ile rafa kaldırdığında, belirsizliğin azaldığını ve ümitsizliğin umuda dönüştüğünü tabir etti.
Prof. Dr. Tarhan, bu yaklaşımın, kişinin gücünün yetmediği hususlarda boşa güç harcamak yerine, gayelerine odaklanmasını ve anı yaşamasını sağlayan çağdaş bir terapi prosedürü olduğunu da lisana getirdi.
Umut, öğrenilmiş zihinsel bir beceri
Umudun, öğrenilmiş zihinsel bir maharet ve bir karakter gücü olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, ruhsal sağlamlığın temelinde “zihinsel esnekliğin”, yani A planı olmayınca B ve C planlarını düşünebilmenin yattığını kaydetti.
Prof. Dr. Tarhan, Yunus Peygamber kıssasının da bir sabır hikayesinden çok, “ne olursa olsun ümitsizliğe düşmeme” kıssası olarak okunması gerektiğini söz etti.
Bazı bireylerin, sorumluluk almamak ve riskten kaçmak için “depresyondan beslendiğini” ve “Ben aslında böyleyim, hayat kötü” diyerek kendilerini bir yazgıya hapsettiğini belirten Prof. Dr. Tarhan, bu durumun bir kendini kandırma metodu olduğunu söyledi.
Ümitli bir insan su gibi…
20’li yaşların, kimlik arayışı ve hayal kırıklıklarının sıkça yaşandığı bir “karar yılları” olduğunu tabir eden Prof. Dr. Tarhan, “Hayata taktığınız zihinsel gözlük siyahsa, her şeyi siyah görürsünüz. Ümitli bir insan ise su üzeredir; önüne bir mahzur çıktığında etrafından dolaşır, yoluna devam eder. Fevkalade bir metafor su. Su akıyor, önüne bir pürüz çıktığı vakit etrafını dolaşıyor. Damlaya damlaya geçiyor, gidiyor. Buhar oluyor, tekrar dönüyor. Yani ümitli olan bir insan su üzere hayata bakar. Hayatta her şey bakış açımızla ilgili. Zümrüdüanka kuşu var. Türkçede de Hüma kuşu diye geçiyor. Zümrüdüanka küllerinden yine doğmuş. Zümrüdüanka kuşu üzere küllerinden tekrar doğmayı metafor olarak terapide de kullanıyoruz.” diye konuştu.
Gençlere, küllerinden tekrar doğan Zümrüdüanka kuşunu örnek almalarını tavsiye eden Prof. Dr. Tarhan, “İnsana doğuştan bu kapasite verilmiştir. En karanlık anlar, aydınlığın değerinin anlaşıldığı şafak vaktidir. Kapalı kapıları zorlamak yerine, açık kapıları arayıp bulmalı ve oradan ilerlemelisiniz.” sözünde bulundu.
Umut duygusu beyinde serotonin, dopamin üzere memnunluk hormonlarını harekete geçiriyor
Prof. Dr. Tarhan, umut duygusunun yüksek olmasının beyinde serotonin, dopamin üzere memnunluk hormonlarını harekete geçirdiğini ve kişinin gücünü artırdığını belirterek, “Beynimiz, umutlu olduğumuzda bize yardım eder. Krizlere ve depresyona tahlil bulur. Biyolojik olarak umutlu olmaya kodlanmışız. Umut duygusu, insan için bilişsel ve zihinsel bir hünerdir. Umut hissinin yüksek olması, motivasyonun da yüksek olması demektir. Depresyon tedavisinde yahut meslek eğitimlerinde birinci öğretilen şey, güzelleşme beklentisi ve umut duygusudur. Düzgünleşme beklentisi ve umut duygusu olan bireylerin beyinlerinde serotonin, dopamin, oksitosin ve endorfin üzere memnunluk ve hazla ilgili hormonlar adeta coşar. Bu hormonlar sayesinde kişinin gücü artar ve kendini harekete geçirir. Umutlu bir kişi, önüne çıkan pürüzleri birer ‘engel’ olarak değil, ‘büyümenin bir parçası’ olarak görür. Bakış açısı büsbütün bununla ilgilidir. Yaşadığı travmaları ‘geliştiren travma’ olarak nitelendirir. Bir olayın tehdit boyutu yerine fırsat boyutuna odaklanır. Tehditleri tahlil eder ancak asıl olarak ‘Yaşadığım bu olaydan nasıl bir fırsat çıkarabilirim?’ diye düşünür. İşte bu bakış açısına sahip olduğunda, umut o kişi için gerçek bir ömür gücüne dönüşür.” dedi.
Beynimiz adeta bir kimya laboratuvarı, bir eczane üzere çalışıyor
Ümitsizlik ve karamsarlığın insan tabiatına muhalif olduğunu kaydeden Prof. Dr. Tarhan, “Çünkü en sıkıntı durumda bile içinde bir umut ışığı taşıyan kişi, harekete geçme gücünü bulabiliyor. Böylelikle motivasyonu ve gücü artıyor. En değerlisi de beyin ona yardım ediyor. Beynimiz adeta bir kimya laboratuvarı, bir eczane üzere çalışıyor. Umudu yüksek olan kişinin beyni, depresyona ya da krize tahlil üretmeye başlıyor. Beyin dayanak verince çıkış yolu da daha kolay bulunuyor. Zira biz biyolojik olarak buna uygun formda kodlanmışız.” biçiminde kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
