Ayva, tatlıdan sulu yemeğe kadar Türk mutfağında birçok yerde kullanılıyor. İçerdiği potasyum, kalsiyum, bakır, demir ve vitaminlerle ayva çekirdeğinin birçok faydası var.
Türk Tarım Orman Dergisi’nde yer alan bilgiye göre; anavatanı İran’ın kuzey ve batısı, Kuzey Kafkasya, Hazar Denizi dolayları ve Kuzey Anadolu olan ayva, kültürü çok eski çağlardan beri bilinen bir meyvedir. Kültürü Anadolu’dan milattan önceki yıllarda Yunanistan ve Roma’ya geçmiş, sonradan Orta ve Doğu Avrupa’ya yayılmıştır.
2019’da dünya ayva üretiminin yaklaşık yüzde 5,5’i ticarete konu olmuştur. Dünyadaki ayva ihracatının yüzde 89’u Türkiye, Hollanda, İspanya, Yunanistan ve Avusturya’dan oluşan beş ülke tarafından yapılmaktadır. Türkiye dünyanın en büyük ayva ihracatçısı konumunda olup dünyadaki ayva ihracatının yüzde 41,4’ü ülkemiz tarafından yapılmıştır.
Demir Ayvası: Meyveleri ekmek ayvasına göre küçük şekilde toparlaktır. Meyve eti çok sıkı olduğundan bu adın verildiği tahmin edilmektedir. Meyve yeşilimtırak sarı, tüysüz, parlak, eti sert, sulu ve mayhoştur. Ağacı orta kuvvette olup çok gövdelidir. Ağaçlar önce dikine büyürse de meyveye yattıktan sonra dalları sarkmaya başlar.
Bardak Ayvası: Özellikle Kocaeli bölgesinde yetiştirilen bir çeşittir. Bağlar arasında bu çeşide kirazlarla birlikte rastlanır. Meyvelerinin üzeri sık tüylü, eti gevrek, sulu ve mayhoştur. Ağacı çoğunlukla tek gövdeli, orta irilikte (3-4 m) ve verimlidir.
Altın Ayva: Meyvesi çok iri olup sap tarafında çok belirgin bir boyun kısmı vardır. Karın kısmı şişkindir. Meyve kabuğu koyu sarı olup üzerinde parçalı pas lekeleri bulunmaktadır. Meyve eti altın sarısı renkte ve az suludur. Marmara Bölgesi’ne tavsiye edilir.
Tekkeş: Meyveleri iri, gösterişli, ince kabuklu, gevrek, sulu, mayhoş ve verimli bir çeşittir. Meyve kabuğu parlak sarı renkli, ince tüylü ve meyve eti gevrektir. İyi kalitede bir çeşittir.
Şekergevrek: Meyve iri, düzgün şekilli, karın tarafı şişkin, sap ve çiçek çukuruna doğru dardır. İnce,kabuklu, gevrek, sulu ve hafif mayhoştur. Bütün bölgeler için tavsiye edilir.
Ayva Gallesi
4 adet ayva
1/2 kg koyun boyun eti
200 g nohut
250 g toz şeker
4 su bardağı su
Ayva Gallesi nasıl yapılır?
Amasya Valiliği tarafından hazırlanan Amasya Mutfağı Kitabı’na göre; Nohutlar ve koyun eti yıkanarak düdüklü tencerede 4 su bardağı su ile haşlanarak pişirilir. Soğuyunca koyun eti lifleri istikametin de kemik ve yağ kısımlarından ayrılarak kuşbaşı doğranıp et suyu ve nohutlar ile birlikte üzerine ilave edilir şeker katılarak 1 taşım kaynatılır. Soğuyunca ılık olarak servis yapılır.
Ayva Tatlısı
3 orta boy ayva
3 bardak şeker
200 gr kaymak
200 gr ceviz
4 adet karanfil
3 bardak su
Ayva Tatlısı nasıl yapılır?
Büyük ayvalar dört, orta boy ayvalar iki parçaya bölünerek şekerli suda pişirilir, ayvalar sudan çıkarıldıktan sonra tepsiye dizilir ortalarına kaymak konur fırında üzerleri kızarıncaya kadar pişirilir. Fırından çıkarıldıktan sonra ayvaların üzerlerine ceviz ve kaymak ilave edilerek servis yapılır.
Ayva Dolması
3 adet ayva
250-300 gr kıyma
1 yemek kaşığı tereyağ + 6 çay kaşığı tereyağ
1 adet küp küp doğranmış soğan
1 su bardağı dövülmüş ceviz
6 çay kaşığı pekmez
Karabiber, tuz
Ayva Dolması nasıl yapılır?
Ayvaları soyulup yıkanır ve içleri oyulur. Bir tencerede tereyağ ile kıyma pişirilir. Kıymanın rengi kahverengileşip suyunu bırakınca soğan ilave edilir ve bir kaşıkla arada sırada karıştırarak pişirmeye devam edilir. Ocağın altını kapatmadan 3-4 dakika önce ceviz ve karabiber ilave edilir. Bir tavaya biraz su konur, İçine ayvalar dizilir. Ayvaların içine birer çay kaşığı tereyağ ve pekmez ilave edilir. Daha sonra ayvaların içi hazırlanan kıymalı harç ile doldurulu. Ayvalar yumuşayıncaya kadar orta ateşte pişirilir.. Arzuya göre üzerine dereotu serpiyerek servis yapılabilir.
