Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, piromani ve yangın çıkarma davranışlarının farkları, erken işaretleri ve tedavi teknikleri hakkında bilgi verdi.
Piromanlar, yangın çıkarma isteğine mahzur olamıyorlar!
Piromaninin, psikiyatride ‘dürtü denetim bozuklukları’ sınıfında yer aldığını aktaran Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, “Bu bozukluğa sahip bireyler, tekrarlayan ve şuurlu olarak yangın çıkarma isteğine mani olamazlar.” dedi.
Tanı için aranan temel ölçütleri sıralayan Aydın, “Birden fazla defa kasıtlı yangın çıkarmak, yangın öncesinde ağır bir gerginlik yahut heyecan yaşamak, yangın sırasında ya da sonrasında rahatlama yahut haz duymak, yangının maddi çıkar, öç, ideolojik hedef üzere nedenlerle çıkarılmaması, bu davranışın psikoz, mani yahut zayıf muhakeme üzere diğer bir durumla açıklanamaması gerekir. Örneğin 17 yaşındaki bir genç, ‘içimdeki sıkışma fakat kibriti çaktığımda geçiyor’ diyorsa ve bu davranıştan maddi bir çıkar elde etmiyorsa, bu tablo piromaniyi düşündürebilir. Elbette kesin teşhis sadece uzmanlar tarafından konur.” formunda konuştu.
Travmalar yangın çıkarma riskini artırabilir ancak her çocuk piromani geliştirmez!
Her yangın çıkaran kişinin piromanik olmadığına dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, “Yangın çıkarma davranışı, kaza, çıkar sağlama, ideolojik hedef, öfke ya da kabahat sürece niyetiyle de olabilir. Kundaklama (arson), tüzel bir tabirdir ve çoklukla ziyan verme maksadı taşır. Piromani ise büsbütün farklıdır. Burada kişi sadece yangın çıkarmanın kendisinden haz alır, öteki bir gaye yoktur.” dedi.
Araştırmaların, bilhassa ergenlerde aile içi çatışma, ebeveyn ilgisizliği, nezaret eksikliği ve travmatik yaşantıların yangın çıkarma davranışlarını artırabileceğini gösterdiğini kaydeden Aydın, “Ancak piromani bu davranışların çok küçük ve az bir alt kümesidir. Yani travma ve problemli aile ortamı yangın çıkarma riskini artırabilir lakin her çocuk piromani geliştirmez.” açıklamasını yaptı.
Bu davranışlar piromaniye işaret ediyor olabilir!
Toplum bilgilerine nazaran yangın çıkarma davranışının en çok 18–29 yaş ortası erkeklerde görüldüğünü lisana getiren Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, “Ancak piromani teşhisinin kendisi hayli enderdir. Kundaklama cürmünden karar giymiş bireylerin sırf yaklaşık yüzde 3’ü piromani kriterlerini karşılar.” dedi.
Piromaniyi düşündürebilecek erken işaretlere dikkat çeken Aydın, şunları söyledi:
“Ateşe, yangınlara, itfaiyeye çok ilgi, küçük çaplı ateşler yakma davranışı, yangın öncesinde huzursuzluk, sonrasında rahatlama, yangınların çıkar sağlamak ya da ileti vermek emeliyle yapılmaması. Aileler ve öğretmenler için ihtar sinyalleri ise şöyle sıralanabilir: Çocuğun gizlice kibrit ya da çakmak taşıması, eşyalarının ortasında yanık kokulu gereçler bulunması, sık sık küçük ateşler yakması, yangın sonrası ‘içim ferahladı’ üzere sözler kullanması.”
Tedavinin temeli terapi!
Tedavi için piromaniye has bir ‘ilaç’ olmadığını hatırlatan Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, “Ancak tedavi, bilhassa psikoterapi ile mümkün.” dedi.
Bilişsel davranışçı terapide dürtüyü fark etme, geciktirme, yerine öbür yollar koyma, yangın güvenliği eğitimi üzere teknikler kullanıldığını aktaran Aydın, başka tedavi formüllerinden bahsederek kelamlarını şöyle tamamladı:
“Aile temelli programlarda çocuk ve ergenler aileyle birlikte yürütülen programlara alınır ve bunlar çok değerlidir. Multisistemik terapide çocuk, aile, okul, arkadaş etrafı ve toplumla birlikte ele alınır. Bu formül, yangın çıkarma davranışı da dâhil olmak üzere birçok riskli davranışı azaltmada tesirli bulunmuştur. İlaç takviyesi eşlik eden depresyon, korku, dürtüsellik üzere birtakım hadiselerde kullanılabilir. Antidepresanlar yahut naltrekson üzere ilaçlar hadise bazında tercih edilebilse de deliller sonludur. Tedavi müddeti bireye nazaran değişir. Çoğunlukla birkaç aylık ağır terapi ve sonrasında uzun vadeli takip gerekir. Muvaffakiyet oranı, bilhassa erken periyotta fark edilirse ve aile-uzman işbirliği sağlanırsa epey artar.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
