Antibiyotik direnci, çağdaş tıbbın karşı karşıya olduğu en büyük tehditlerden biri. O denli ki, dünyada yılda yaklaşık 1,5 milyon kişi antibiyotik direnci nedeniyle hayatını kaybediyor. Türkiye’de ise bu sayı yılda 35 bin civarında. Fakat Acıbadem Üniversitesi bilim insanları bu global krize umut olacak bir gelişmeye imza attı. Bağışıklık sisteminden ilham alarak geliştirilen ve bakterilerin direnç geliştiremediği yeni jenerasyon antibiyotikler, laboratuvar ve klinik örneklerde fevkalâde muvaffakiyet sağladı. Pek çok ölümcül enfeksiyon üzerinde tesirli olan bu yenilikçi teknoloji, yakın gelecekte dünya ilaç sanayisinin de odağına yerleşerek hastaların hizmetine sunulacak.
Acıbadem Üniversitesi Biyomedikal Mühendisliği Kısım Lideri Prof. Dr. Özge Can ve Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Tanıl Kocagöz’ün öncülüğünde farklı branşlardan uzmanların oluşturduğu multidisipliner bir takımın iş birliğiyle geliştirilen yeni kuşak antibiyotikler, dünyayı tehdit eden antibiyotik direncine karşı umut ışığı oldu. Bakterilerin genetik olarak direnç geliştiremediği bu özel moleküller, bağışıklık sisteminden ilham alınarak üretildi. Geliştirilen antibiyotiklerin, hiçbir mevcut tedaviye karşılık vermeyen çoklu ilaç dirençli mikroorganizmalara karşı tesirli olduğu klinik örneklerle ve deneysel çalışmalarla kanıtlandı. “Aslında dünya şu an, antibiyotiklerin gereksiz bir formda yaygın kullanımı problemiyle gayret ediyor” diyen Prof. Dr. Özge Can, “Piyasada var olan birçok antibiyotik artık tesirli değil. Zira bakteriler bu ilaçlara karşı genetik değişikliklerle direnç geliştiriyor. Büyük ilaç firmaları yeni moleküller geliştirmekten çekiniyor; zira her yeni moleküle karşı kısa müddette direnç oluşuyor. İşte biz bu döngüyü kıracak bir tahlil bulduk” halinde kelamlarını sürdürüyor.
“Bakteriler bu moleküllere karşı savunmasız”
Acıbadem Üniversitesi’nde bu teknoloji üzerinde 10 yılı aşkın bir müddettir çalıştıklarını ve bu moleküllerin TÜBİTAK takviyeli büyük bir proje ile geliştirildiğini anlatan Prof. Dr. Özge Can, “Geliştirdiğimiz antibiyotikler, bağışıklık sistemimizin doğal savunma sistemlerinde yer alan peptit moleküllerden esinlenilerek üretildi. Bu moleküllerin yapısı helikal, yani matkap ucu üzere. Bakterinin çeperine girip delik oluşturuyor. Bu sistem nedeniyle bakteriler direnç geliştiremiyor. Zira bakteri, çeper yapısını genetik olarak kolay kolay değiştiremiyor” diyor.
245 klinik örnekte yüzde 100 başarı
Geliştirilen peptit moleküller, sırf bakterilere değil, mantar cinslerine karşı da tesirli. “E. coli, S. aureus, Pseudomonas aeruginosa gibi dirençli bakterilerin yanı sıra Candida gibi mantar tipleri üzerinde de tesirli oldu. Toplamda 245 farklı klinik örnek üzerinde çalıştık. Hepsi çoklu ilaç direnci taşıyan ve piyasada var olan hiçbir antibiyotiğin işe yaramadığı bakterilerdi. Bizim antibiyotiğimiz hepsine karşı tesirli oldu” diyen Prof. Dr. Özge Can, çalışmanın gücünü vurguluyor.
Gerçek hasta örneklerinde de test edildi
Bu antibiyotiklerin sırf laboratuvar ortamında değil, gerçek klinik örneklerde ve deney hayvanlarında da test edildiğini belirten Prof. Dr. Özge Can, “Hiçbir antibiyotiğin işe yaramadığı hastane enfeksiyonu örneklerinde bile antibiyotiğimizin tesirli olduğunu gördük. Bu çok büyük bir gelişme” diyor.
Üstelik bu moleküllerin insan hücreleri üzerinde toksik tesir yaratmadığına ve üretimlerinin epey kolay olduğuna da dikkat çeken Prof. Dr. Özge Can, “Moleküller için patent başvurusu tamamlandı ve iş birliği için dünya çapında ilaç firmalarıyla görüşmeler başlatıldı” halinde konuştu. “5 yıl içinde klinik kullanıma geçebiliriz”
“Amacımız, bu antibiyotiği 5 yıl içinde klinik kullanıma sunmak. Çok düşük bir ihtimalle bile olsa bakterilerin bu moleküllere direnç geliştirmesi hayli güç. Zira gaye bakteri çeperi ve bu yapı, genetik olarak kolay kolay değiştirilemez. Bu açıdan geliştirdiğimiz antibiyotik molekülleri, çoklu ilaç dirençli mikroorganizmalara karşı epey etkili” diyen Prof. Dr. Özge Can, bu çalışmalarının tıp dünyasında büyük bir boşluğu doldurabilecek nitelikte olduğunu vurguluyor. Bilim dünyası, artık bu yeniliğin hastalara ulaşmasını ve dirençli enfeksiyonlara karşı yeni bir çağın başlamasını bekliyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
