Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, yapay zekanın insan ömrü ve ruh sıhhati üzerindeki tesirlerini, bilhassa psikoterapi, münasebet kurma maharetleri ve düşünme süreçleri açısından ele alarak, denetimli ve şuurlu kullanımın değeri hakkında açıklamalarda bulundu.
Yapay zeka davranışlarımızı ele geçirmez, lakin yanlış kullanıldığında bizi yönlendirebilir!
Yapay zekayı, ‘günümüzde hayatımıza sessizce dahil olan, fakat tesiri giderek büyüyen bir güç’ olarak tanımlayan Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Biz uyurken gelişmeye devam eden, toplumsal medyada gezinirken davranışlarımızdan öğrenen, sohbet ederken bile bizi dinleyen bu sistem, artık gündelik hayatın ayrılmaz bir modülü hâline geldi.” dedi.
‘Yapay zekanın davranışlarımızı, fikirlerimizi ve hislerimizi ele geçirmesi mümkün mü?’ sorusuna ‘hayır’ yanıtını veren Demir, “Ancak sıkıntı bu kadar kolay değil. Yapay zeka, insan davranışlarına ilişkin örüntüler üzerinden öğrenmek üzere tasarlanmış bir sistem. Asıl tartışılması gereken mevzu, bu sistemi hangi niyetle, kimlerin ve ne maksatla kullandığıdır. Zira yapay zekanın ardındaki güç, bireylerin niyet biçimlerini, hislerini ve davranışlarını dolaylı yoldan etkileyebilir, hatta manipülasyona açık hale getirebilir.” formunda konuştu.
Zekaya sahip olsa da gerçek hislere sahip değil!
Yapay zekanın kökeninin epey eskiye dayandığına değinen Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Süreç, 1600’lü yıllara, ideoloji ve matematik tarihine kadar uzanır. Matematikçi filozof Leibniz’in dört süreç yapabilen hesap makinesini icat etmesi, ‘insan yerine birtakım işleri yapabilen sistemler mümkün mü?” sorusunu da beraberinde getirdi.” dedi.
O periyotta hesap makinesine yöneltilen ‘insanlar düşünemez hale gelecek’, ‘işler elimizden alınacak’ tenkitlerinin günümüzde yapay zeka için yapılan tartışmalarla büyük benzerlik taşıdığını aktaran Demir, şunları söyledi:
“Bugün de misal sorular soruyoruz; ‘Hangi meslekler yok olacak? Çocuklarımız işsiz mi kalacak? İnsan emeğinin bedeli azalacak mı?’. Yapay zeka, insan beyninin bilgi sürece mantığını taklit eden dijital bir sistemdir. Nasıl ki insan beyni nöronlar ve sinapslar aracılığıyla çalışıyorsa, yapay zeka da dijital hudut ağları üzerinden bilgi işler. Fakat kritik bir fark var; zeka var, ancak his yok.
Bugün yapay zeka, hisleri taklit edebilir; lakin gerçek manada hissedemez. His üretme kapasitesi ve bu hislerin gerçekliği hala beşere has. Son devirde kimi yapay zeka sistemlerinin küfürlü tabirler kullanması ya da beşere emsal yansılar vermesi, bu sistemlerin ‘insanlaştığı’ izlenimini yaratabilir. Fakat bu durum, çoğunlukla art planda yapılan etik ve davranışsal ayar değişikliklerinin bir sonucudur. Bu noktada, ‘eğer kimi ahlaki ya da davranışsal modüller değiştirilebiliyorsa, yapay zekaya öteki neler yaptırılabilir?’ sorusu ehemmiyet kazanıyor.”
Psikoterapi yapay zekaya bırakılamaz!
Günümüzde yapay zekanın, bilhassa teşhis ve bilgi tahlil süreçlerinde sıhhat alanında etkin olarak kullanıldığını söz eden Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Yakın gelecekte sadece yapay zekanın yer aldığı hastaneler gerçekçi görünmese de, uzmanların yanılgı hissesini azaltan, karar dayanak sistemi olarak çalışan yapılar hayli umut verici.” dedi.
Bu noktada yapay zekanın, insanın yerini alan değil; insanı destekleyen bir araç olarak değerlendirildiğinde yararlı bir rol üstlenebileceğini kaydeden Demir, “Ruh sıhhati alanında ise hudutlar çok daha net. Psikoterapi, iki insan ortasındaki gerçek ve samimi bir bağlantıya dayanır. Teknikler, sistemler ya da ekoller kadar kıymetli olan öge, kurulan bağdır. Bu nedenle yapay zekanın psikoterapi yapması şu an için mümkün değil ve etik açıdan da sakıncalı. Buna karşın, birçok insanın yapay zeka sistemlerini bir terapist üzere kullandığını görüyoruz. Beşerler bu sistemlerle dertleşiyor, hislerini paylaşıyor ve bağ kuruyor. İşte tam bu noktada ‘parasosyal ilişki’ kavramı devreye giriyor.” açıklamasını yaptı.
Çatışma yoksa gelişim de yok!
Parasosyal münasebetin, canlı olmayan bir varlıkla canlıymış üzere kurulan tek taraflı bağı tabir ettiğini lisana getiren Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “İlk sefer televizyonun yaygınlaşmasıyla tanımlanan bu kavram, bugün yapay zeka ile yeni bir boyut kazandı.” dedi.
Gerçek bir bağın çatışma, hayal kırıklığı, reddedilme ve uzlaşmayı içerdiğine dikkat çeken Demir, “Tüm bu süreçler bireyin ruhsal gelişimini takviyeler. Halbuki yapay zeka, kullanıcıyı mutlu etmeye programlıdır. Çoğunlukla onaylayan, çatışmadan kaçınan bir yapı sunar. Çatışma yoksa gelişim de yoktur. Bu durum, kısa vadede konfor ve anlaşılma hissi verse de uzun vadede bireyin toplumsal bağ kurma maharetini, ruhsal dayanıklılığını, gerçek ilgilere tahammül kapasitesini zayıflatır. Bilhassa günümüzde giderek artan yalnızlık pandemisi, bu süreci daha da riskli hale getiriyor.” sözlerini kullandı.
Yapay zeka, bizi yöneten bir otoriteye dönüştüğünde risk başlar!
Her şeyi yapay zekaya sormanın, düşünme hünerlerimizi devre dışı bırakmak manasına geldiğini vurgulayan Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Beyin, kullanılmayan hünerleri vakitle köreltir. Bu nedenle yapay zekayı bir ‘uzman’ üzere değil, bir stajyer üzere görmek gerekir. Söylediklerini sorgulamak, eleştirel düşünmek ve kesin kararı insan aklıyla vermek sağlıklı olan yaklaşımdır.” dedi.
Yapay zekanın hayatı kolaylaştıran, üretkenliği artıran bir araç olarak kullanıldığında pahalı olduğunun altını çizen Demir, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Ancak bizi yöneten, kararlarımızı şekillendiren bir otoriteye dönüştüğünde risk başlar. Gerekirse yapay zeka detoksu yapmak, dijital sonlar koymak ve gerçek insan bağlantılarına alan açmak, ruh sıhhatimiz açısından hami olacaktır.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
