Teknogirişimler (Startups); Türkiye’de kurulmuş, Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletme (KOBİ) statüsünde ve bağımsız bir işletme niteliği taşıyan, kuruluş tarihi prestijiyle en fazla on beş yıllık geçmişe sahip, teknoloji ve yenilik odaklı, ölçeklenebilir iş modelleriyle faaliyet gösteren teşebbüslerdir. Bu işletmeler, bilgi, teknoloji ve yenilik temelli yapıları sayesinde yüksek katma pahalı eser yahut hizmet üretme potansiyeline sahip olup, yenilikçi tahliller aracılığıyla ekonomik ve toplumsal yarar yaratmayı amaçlamaktadır. Teknogirişimler, sürdürülebilir büyüme gayeleri doğrultusunda rekabet avantajı elde etmeyi ve ulusal yenilik kapasitesine katkı sunmayı hedefleyen dinamik bir yapıyı temsil etmektedir.
Küresel ölçekte teknoloji tabanlı teşebbüslerin artan ehemmiyeti, bu alana ait aktüel, kapsamlı ve karşılaştırılabilir istatistiksel bilgilere olan muhtaçlığı da beraberinde getirmiştir. Türkiye’de teknogirişim ekosisteminin gelişimine yönelik siyaset tasarımı, takviye düzeneklerinin aktifliğinin kıymetlendirilmesi ve karar alma süreçlerinin güçlendirilmesi açısından, bu teşebbüslere ait istatistiklerin üretilmesi değer arz etmektedir.
Bu araştırma, kelam konusu bilgi gereksiniminin tespit edilmesi maksadıyla Türkiye İstatistik Kurumu tarafından başlatılmış olup, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile işbirliği içerisinde uygulanmıştır. Çalışma, Bakanlık tarafından oluşturulan çerçeve temel alınarak yürütülmüştür. Elde edilen dataların hem istatistiksel gayelerle hem de siyaset geliştirme, takviye programlarının tasarımı ve teknogirişim ekosisteminin güçlendirilmesine yönelik çalışmalarda kullanılması amaçlanmaktadır.
Teknogirişim ortaklarının %12,9’u bayan girişimci
Teknogirişimlerin kurucu ortağı yahut en yüksek hisseye sahip etkin ortaklarının %87,1’ini erkekler, %12,9’unu bayanlar oluşturdu. Cevaplayıcılar en yüksek eğitim düzeyi ve cinsiyete nazaran incelendiğinde, erkeklerin %46,0 ile lisans mezunu olduğu görülmektedir. Bunu yüksek lisans (%23,5) ve doktora yahut muadili (%19,7) mezuniyet seviyeleri izlemektedir.
Kadınlarda ise en yüksek hisse lisans mezunlarında (%36,1) olup, bunu doktora yahut muadili (%28,5) ve yüksek lisans (%24,6) takip etmektedir.
Genel olarak, her iki cinsiyette de teknogirişimlerin kurucu ortakları yüklü olarak lisans ve üzeri eğitim seviyesine sahiptir; bayanlarda lisansüstü eğitimin hissesinin görece daha yüksek olduğu dikkat çekmektedir.
Cinsiyete nazaran tamamlanan en yüksek eğitim seviyesi
Teknogirişim ortaklarının %49,7’si mühendislik, imalat ve inşaat eğitim alanından mezun oldu
Teknogirişimlerin kurucu ortağı yahut en yüksek hisseye sahip etkin ortaklarının lisans seviyesinde birinci üç eğitim alanı sırasıyla; mühendislik, imalat ve inşaat (%49,7), iş, idare ve hukuk (%12,7), bilişim ve irtibat teknolojileri (%11,8) oldu.
Lisans seviyesinde tamamlanan eğitim alanları
Teknogirişim ortaklarının iş tecrübelerinde özel kesim ve girişimcilik öne çıktı
Teknogirişimlerin kurucu ortağı yahut en yüksek hisseye sahip faal ortakları daha evvelki iş tecrübelerine nazaran incelendiğinde, cevaplayıcıların %81,4’ünün özel dalda fiyatlı olarak çalıştığı, %46,5’inin teşebbüsçü olduğu ve %31,4’ünün hür meslek tecrübesine sahip olduğu görüldü. Cevaplayıcıların %30,3’ü kamu dalında çalıştığını,%24,4’ü akademisyen olduğunu belirtirken %3,9’ü ise birinci iş tecrübesi olduğunu belirtti. Teknogirişim öncesinde girişimcilik tecrübesine sahip olanların ise %31,4’ünün 0-2 yıl,%27,3’ünün ise 3-5 yıllık girişimcilik tecrübeleri olduğu tespit edildi.
Teknogirişim dışında girişimcilik tecrübesi müddeti dağılımı
Teknogirişim ortaklarının %37,4’ü yurt dışında eğitim yahut iş tecrübesine sahip
Teknogirişimlerin kurucu ortağı yahut en yüksek hisseye sahip faal ortaklarının yurt dışında eğitim yahut iş tecrübesine sahip olma oranının %37,4 olduğu gözlendi. Bunların içerisinde; yurt dışında eğitim alanların oranı %70,9 oldu. Bunu sırası ile yurt içinde yerleşik şirket tarafından yurt dışında görevlendirilenler (%41,3), yurt dışında fiyatlı çalışan olarak istihdamda yer almış olanlar (%41,3) ve yurt dışında girişimcilik tecrübesine sahip olanlar (%35,7) takip etti.
Anne ve babaların en yaygın meslek kümesi kamu çalışanı
Teknogirişim kurucu ortağı yahut en yüksek hisseye sahip etkin ortaklarının babalarının en yaygın meslek kümesi, %32,9 ile kamu çalışanı oldu. Bunu takip eden meslek kümeleri ise sırasıyla, özgür meslek sahipleri (%27,0), özel kesimde fiyatlı çalışanlar (%25,5), teşebbüsçüler (%12,5) ve akademisyenler (%1,7) oldu.
Teknogirişim kurucu ortağı yahut en yüksek hisseye sahip etkin ortaklarının annelerinin %66,6’sının mesken işleri ile meşgul olduğu görüldü. Annelerin meslek kümeleri incelendiğinde, en yaygın meslek kümesinin %16,4 ile kamu çalışanları olduğu, bunu sırasıyla, özel dalda fiyatlı çalışanlar (%8,8), özgür meslek sahipleri (%4,0), teşebbüsçüler (%3,2) ve akademisyenlerin (%0,9) takip ettiği görüldü.
Teknogirişimcilerin babalarının çalışma durumları, (%) Teknogirişimcilerin annelerinin çalışma durumları, (%)
Teknogirişim işçisi içerisinde bayan işçi oranı %31,0
Teknogirişimlerde çalışan işçinin %69,0’ını erkekler, %31,0’ını bayanlar oluşturmaktadır. Eğitim düzeyi ve cinsiyete nazaran incelendiğinde, erkek işçinin en yüksek oranla lisans mezunu olduğu (%66,5) görülmektedir. Bunu yüksek lisans (%10,0), lise ve dengi (%9,1), meslek yüksekokulu (%7,7), doktora yahut muadili (%4,4) ve öbür (%2,2) eğitim düzeyleri takip etmektedir.
Kadın işçide ise en yüksek hisse yeniden lisans mezunlarına ilişkin olup, bu oran %68,7’dir. Bayan çalışanlarda yüksek lisans mezunları %11,2 ile ikinci sırada yer almakta, bunu lise ve dengi (%7,6), meslek yüksekokulu (%6,3), doktora yahut muadili (%3,2) ve öteki (%3,0) takip etmektedir.
Eğitim durumu ve cinsiyete nazaran teknogirişimlerin işçi sayısı dağılımı, 2024
Uzmanlık sahibi işçi işe almayı deneyen teknogirişimlerin %34,1’i zahmetle karşılaştı
Teknogirişimlerin %48,5’i 2024 yılı içerisinde Ar-Ge, yenilik, tasarım, yazılım, pazarlama vb. stratejik hususlarda uzmanlık sahibi bir çalışanı işe aldı yahut almayı denedi. Bu teknogirişimlerden %34,1’i bu durumları doldurmakta zorluk yaşadı.
Teknogirişimlerin işçi işe alım sürecinde yaşadığı zorluklar incelendiğinde, müracaat sahiplerinin yüksek fiyat beklentisi öne çıkarken; bunu ilgili alanda gerekli niteliklere sahip olunmaması ve müracaat sahiplerinin ilgili iş tecrübesine sahip olmaması takip etti.
Teknogirişimlerin nitelikli işçi işe alım sürecinde yaşadığı zorlukların dağılımı, 2024
Teknogirişimlerin en kıymetli finansman kaynağı kendi sermayesi/özkaynakları oldu
Teknogirişimlerin kuruluş devrinde ve 2024 yılı içerisinde en değerli finansman kaynakları başka ayrı incelendi. Teknogirişimler için kuruluş periyodunda kendi sermayesi/özkaynakları %89,7 ile en değerli finansman kaynağı olurken, bu oran referans periyotta %79,0 oldu.
Teknogirişimlerin en değerli finansman kaynakları
Teknogirişimler için en kıymetli engelleyici faktör %80,8 ile yüksek maliyetler oldu
Teknogirişimin kuruluşundan itibaren gerçekleştirdiği faaliyetlerde en kıymetli engelleyici faktör olarak yüksek maliyetler %80,8 ile birinci sırada yer aldı. Bunu %54,2 ile özkaynakların yetersizliği, %52,1 ile kredi yahut teşebbüs sermayesi/özel sermaye yetersizliği, %50,3 ile kamu hibeleri ya da sübvansiyonlarına ulaşım sağlayamama takip etti.
Teknogirişimlerin gerçekleştirdiği faaliyetlerde engelleyici faktörlerin dağılımı
Teknogirişimlerin %54,4’ü yeni finansman arayışında bulundu
Yeni finansman arayışında bulunan teknogirişimlerin hissesi %54,4 olurken bu teknogirişimlerin %72,2’si gelen yatırım tekliflerini yetersiz buldu. Yeni finansman arayışında bulunan teknogirişimlerin zorluk yaşadığı öbür alanlar; %55,2 ile yatırımcının teşebbüsten beklenenden fazla iştirak hissesi talep etmesi, %44,2 ile sunulan mukavele kararlarının kabul edilebilir olmaması, %40,8 ile karar alma özerkliğinin olumsuz tarafta etkilenmesi oldu.
Teknogirişimlerin yeni finansman arayışı sürecinde yaşadığı zorlukların dağılımı
E-satış yapan teknogirişimlerin oranı %22,2
Teknogirişimlerin %22,2’si, 2024 yılında İnternet (web siteleri ya da taşınabilir uygulamalar) ve/veya Elektronik Data Alışverişi (EDI) aracılığı ile e-satış yaptı. Bu teşebbüslerin %20,4’ü web sitesi ya da taşınabilir uygulamalar üzerinden web satış yaptı. Web sitesi ya da taşınabilir uygulamalar üzerinden mal yahut hizmet satışı yapan teknogirişimlerin %88,9’u kendi web siteleri ya da taşınabilir uygulamalarını kullanırken %31,2’si farklı teşebbüslerin de satış yapabildiği çevrimiçi mağazalar ve pazar yerleri ile taşınabilir uygulamalarını kullandı.
Teknogirişimlerin e-satış dağılımı, 2024
Teknogirişimlerin yurt dışına gerçekleşen e-satışlarında ilk sırayı Avrupa Birliği aldı
Teknogirişimlerin 2024 yılında İnternet (web siteleri ya da taşınabilir uygulamalar) aracılığı ile gerçekleştirdikleri e-satış oranları coğrafik bölge dağılımına nazaran incelendiğinde; e-satış yapan teknogirişimlerin %94,9’u yurt içine e-satış yaptığını söz etti. Bunu; %28,4 ile Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, %22,5 ile Amerika Birleşik Devletleri (ABD), %20,0 ile başka ülkeler, %17,8 ile Yakın ve Orta Doğu ülkeleri ve %14,9 ile Türk Cumhuriyetleri takip etti.
Teknogirişimlerin web sitesi ya da taşınabilir uygulamalar üzerinden satış yaptığı coğrafik bölgelerin dağılımı, 2024
Ar-Ge faaliyeti yürüten teknogirişimlerin %25,6’sı ihracat yaptı
Teknogirişimlerin %22,8’i 2024 yılında piyasaya sunduğu mal yahut hizmetler için ihracat gerçekleştirdi. 2020?2024 yılları ortasında rastgele bir yılda Ar-Ge faaliyeti yürüten teknogirişimlerin oranı %74,4’tür. İhracat performansı ile Ar-Ge faaliyetleri ortasındaki bağ incelendiğinde, Ar-Ge faaliyeti yürüten teknogirişimlerin %25,6’sının ihracat yaptığı, Ar-Ge faaliyeti yürütmeyen teknogirişimlerde ise bu oranın %12,9 olduğu görüldü.
Ar-Ge faaliyeti yürüten teknogirişimler, (%) Ar-Ge faaliyeti yürütmeyen teknogirişimler, (%)
2024 yılında en fazla ihracat yapılan coğrafik bölge AB oldu
İhracat yapan teknogirişimlerin %66,2’si AB ülkelerine, %41,5’i başka ülkelere, %40,1’i ABD’ye, %36,3’ü Yakın ve Orta Doğu ülkelerine ve %26,6’sı Türk Cumhuriyetleri’ne ihracat gerçekleştirdi.
Teknogirişimlerin ihracat yaptığı coğrafik bölgelerin dağılımı, 2024
Lojistik maliyetlerin yüksekliği ihracatta karşılaşılan en kıymetli zorluk oldu
2024 yılında ihracat gerçekleştiren teknogirişimlerin yaşadığı zorlukların başında %29,9 ile lojistik maliyetlerin yüksekliği geldi. Bunu; yurtdışına satılan eserlerin teslim edilmesinin yahut iade edilmesinin yüksek maliyeti (%27,6), online ödeme sistemi ile ilgili zorluklar (%22,2), gümrükleme süreçlerinde yaşanan problemler (%20,5) ve standart ve regülasyonlara uyumluluk sorunu (%19,9) izledi.
İhracat gerçekleştiren teknogirişimlerin yaşadığı zorluklar, 2024
Teknogirişimler en değerli rekabet avantajının yenilikçi teknoloji sunmaları olduğunu tabir etti
Teknogirişimler 2022-2024 periyodunda, ekonomik performanslarını artırmada en tesirli stratejinin %77,5 ile yenilikçi teknoloji sunmaları olduğunu söz etti. Bunu %76,0 ile güzel müşteri bağları ve %66,2 ile alanda tecrübeli, güçlü bir gruba sahip olma takip etti.
Teknogirişimlerin ekonomik performansı açısından değerli stratejileri, 2022-2024
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
