Üsküdar Üniversitesi tarafından merhum Prof. Dr. Ersin Nazif Gürdoğan anısına “İsraftan Verimliliğe” temasıyla düzenlenen sempozyumda gerçekleştirilen sunumda, finansal uyuşmazlıkların sırf ferdî değil, tıpkı vakitte toplumsal ölçekte önemli bir kaynak israfına yol açtığı vurgulandı.
Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Türkiye İsrafı Tedbire Vakfı (TİSVA), İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi ve İskenderun Teknik Üniversitesi üzere değerli paydaşların desteklediği ve NP Sıhhat Yerleşkesi (Ümraniye) İbni Sina Oditoryumu’nda gerçekleştirilen aktiflikte, “Finansal Uyuşmazlıkların Tahlilinde Uzlaştırma Endeksi: İsraftan Verimliliğe Yenilikçi Bir Yaklaşım” başlıklı sunum gerçekleştirildi.
İskenderun Teknik Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mehmet Duruel, Prof. Dr. Nazif Çalış ve İktisat ve Finans ABD Öğr. Gör. Durmuş Baysal’ın yürüttüğü “Finansal Uyuşmazlıkların Tahlilinde Uzlaştırma Endeksi” çalışması kapsamında şu sözlere yer verildi:
İsraf yalnızca harcama değil, disiplinden uzaklaşmaktır…
İsraf kavramının sırf gereğinden fazla harcama olarak değil; legal, makul ve ölçülü davranış hudutlarının dışına çıkılması ve disiplinli kaynak kullanımından uzaklaşılması olarak ele alınması gerektiği tabir edildi. Bu bağlamda, çağdaş toplumlarda fizikî ve beşerî kaynakların verimsiz kullanımının toplumsal refahı azaltan değerli maliyetler doğurduğu lisana getirildi.
Borçlu ve alacaklı ortasındaki uyuşmazlıkların, dava süreçleri, icra masrafları ve uzman masrafları üzere direkt maliyetlerin yanı sıra; prestij kaybı, ticari faaliyetlerde aksama ve toplumsal tansiyonlar üzere dolaylı maliyetler de ürettiği belirtilerek, bu çeşit uyuşmazlıkların süratli ve adil biçimde çözümlenmesinin kamu kaynaklarının daha verimli alanlara yönlendirilmesine katkı sağlayacağı söz edildi.
Sunumda ayrıyeten, Anadolu’nun kadim helalleşme kültürünün finansal bir göstergeye dönüştürülmesi önerisi ayrıntılandırılarak, oluşturulacak Helalleşme (Uzlaştırma) Endeksi’nin tarafların mali pahaların vakit içindeki gerçek değişimini daha hakkaniyetli biçimde değerlendirebilmesine imkân tanıyacağı belirtildi.
Endeksin yalnızca enflasyona değil, çok taraflı bir portföye dayanması gerekiyor…
Endeksin sadece enflasyon göstergesine değil; altın fiyatları, gerçek efektif döviz kuru, deflatör, TÜFE, taban fiyat, konut fiyat endeksi ve Brent Petrol fiyatı üzere çok boyutlu göstergelerden oluşan bir portföye dayanması gerektiği söz edildi. Bu yaklaşımın, gecikme bedellerinin yetersiz kaldığı durumlarda daha adil ve hakkaniyete dayalı bir alternatif sunduğu vurgulandı.
Anadolu’nun kadim “helalleşme” kültüründen uzlaştırmaya…
Anadolu’nun kadim “helalleşme” kültürünün bir finansal göstergeye dönüştürülmesi önerisi kapsamında, literatüre kazandırılması hedeflenen “Reconciliation Index (Helalleşme (Uzlaştırma) Endeksi)” kavramı ayrıntılandırıldı. Bu çerçevede, kadim kültür ve medeniyetimizde helalleşme kültürü olarak söz edilen uzlaşı temelli yaklaşımın, günümüz literatüründe Helalleşme (Uzlaştırma) Endeksi biçiminde kavramsallaştırılabileceği vurgulandı. Bu türlü bir endeksin oluşturulmasının, tarafların uyuşmazlığa husus nakdî pahaların vakit içindeki gerçek değişimini daha adil ve hakkaniyetli biçimde değerlendirebilmesine imkân tanıyacağı tabir edildi.
AYM kararı ve endeks…
Sunumda tüzel gelişmelere de atıfta bulunularak, Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) 8 Temmuz 2025 tarihli kararına dikkat çekildi ve önerilen endeks yaklaşımının mevcut yasal gereksinimle örtüştüğü söz edildi. Bu kapsamda, Anayasa Mahkemesi’nin yüksek enflasyonun alacakların gerçek kıymetini aşındırdığını tespit ettiği ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin alacakların gerçek bedelini koruyacak bir yasal düzenlemeyi altı ay içinde hayata geçirmesine hükmettiği hatırlatıldı. Uzlaştırma Endeksi yaklaşımının hem ekonomik gerçekliği yansıtan hem de toplumsal adalet algısını güçlendiren yenilikçi bir tahlil alternatifi olarak bu arayışlara değerli katkı sunabileceği vurgulandı.
Arabuluculuk ile Entegre Model
Önerilen modelin mevcut arabuluculuk sistemiyle entegre edilmesinin verimliliği artıracağı söz edilerek, arabuluculuk sürecinin helalleşme kültürünün kurumsallaşmış bir biçimi olduğu vurgulandı. Bu çerçevede geliştirilecek Uzlaştırma Endeksi’nin, arabuluculuk sürecine teknik ve objektif bir altyapı sunacağı belirtildi. Kelam konusu şeffaf düzeneğin, adalet algısını güçlendireceği; şiddet, aile içi huzursuzluklar ve toplumsal inanç kaybı üzere toplumsal risklerin azaltılmasına katkı sağlayacağı tabir edildi.
Uzlaştırma (Helalleşme) Endeksi, arabuluculuk sürecine teknik ve objektif bir altyapı sunacak
Kadim kültür ve medeniyetimizde “helalleşme kültürü” olarak tabir edilen uzlaşı temelli yaklaşımın, günümüz literatüründe hem Helalleşme (Uzlaştırma Endeksi) hem de çağdaş arabuluculuk pratikleriyle ortak bir tabanda buluştuğu vurgulanarak değerlendirmeler şu sözlerle tamamlandı:
“Arabuluculuk, tarafların karşılıklı istek ve düzgün niyet çerçevesinde tahlile ulaşmasını hedefleyen bir süreç olarak, helalleşme kültürünün kurumsallaşmış ve tüzel çerçeveye oturtulmuş biçimi niteliğinde kıymetlendirilebilir. Bu bağlamda geliştirilecek bir Helalleşme (Uzlaştırma) Endeksi, arabuluculuk sürecine teknik ve objektif bir altyapı sunarak, uyuşmazlığa bahis mali pahaların vakit içindeki gerçek değişiminin daha şeffaf ve adil biçimde kıymetlendirilmesine imkân sağlayabilir. Böylelikle hem klâsik helalleşme anlayışı hem de çağdaş arabuluculuk uygulamaları, ölçülebilir ve karşılaştırılabilir bir çerçevede bütünleştirilmiş olacaktır. Nitekim arabuluculuk kurumu, finansal uyuşmazlıkların tahlilinde hem ekonomik hem de toplumsal açıdan israfı azaltan, verimliliği ise artıran değerli bir sistem olarak öne çıkmaktadır. Uzlaştırma Endeksi yaklaşımı hem ekonomik hem de toplumsal seviyede uzlaşı kültürünün güçlendirilmesine hizmet ederken, verimlilik unsuru ile klasik uzlaşı anlayışı ortasında direkt bir köprü kurmaktadır. Son olarak, Uzlaştırma (Helalleşme) Endeksi’nin mevcut arabuluculuk sistemiyle entegre edilmesinin; adalet algısını güçlendireceği, toplumsal inancı artıracağı ve finansal uyuşmazlıklardan kaynaklanan ekonomik ve toplumsal israfı azaltacağı değerlendirildi.
Söz konusu yaklaşımın pratiğe aktarılmış hâli ise https://www.helallesmeendeksi.com adresi üzerinden erişime açılarak, ilgililerin bahse ait uygulamalı bilgi edinmesine imkân sunuyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
