Küresel güç krizinin nedenlerinden geleceğin güç teknolojilerine uzanan geniş bir perspektifte kıymetli değerlendirmelerde bulunan İstinye Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Bestami Özkaya, “Enerji bölümü, global krizler ve iklim baskısı nedeniyle esaslı bir dönüşüm sürecinde” dedi. Özkaya, 2030’a kadar fosil yakıt talebinin tepe yaptıktan sonra azalacağını, güneş ve rüzgâr gücünün ise maliyet avantajı sayesinde elektrik üretiminde öne çıkacağını belirtti.
İstinye Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Bestami Özkaya, global güç krizinin nedenlerinden geleceğin güç teknolojilerine uzanan geniş bir perspektifte değerli değerlendirmelerde bulundu. Özkaya’ya nazaran dünya, artan güç talebi, fosil yakıtlara bağımlılık ve jeopolitik tansiyonların tetiklediği kırılgan bir güç sistemiyle karşı karşıya. Bu durum hem arz güvenliğini hem de ekonomik istikrarı tehdit ediyor. İklim değişikliğinin güç üretimini direkt etkilediğini aktaran Prof. Dr. Özkaya, değerlendirmeleri şöyle:
Krizin ana nedenleri kesintiler ve fiyat dengesizlikleri
Küresel güç krizinin ana nedenleri; süratle yükselen talebe rağmen fosil yakıt (petrol, doğalgaz) arzındaki jeopolitik şoklar (savaşlar, istikrarsızlıklar) kaynaklı kesintiler ve fiyat dengesizlikleridir. Güç Krizi, güç sistemlerinin sürdürülebilirlik ve arz güvenliği açısından yetersiz olduğunu net bir halde gözler önüne sermektedir. Klâsik fosil yakıtlara çok bağımlılık sürerken, yenilenebilir güce geçiş sürecinde altyapı ve depolama eksikliklerine yapılan yetersiz yatırımlar, krizin yapısal boyutunu derinleştiren ve global ekonomileri tehdit eden kritik sıkıntılardır. Ayrıyeten, Rusya-Ukrayna savaşı üzere jeopolitik krizler güç arzını daraltarak fiyatları yükseltmiştir. Bu şiddetli süreç, akademik ünitelerin yenilikçi güç tahlilleri, güç verimliliği ve akıllı şebekeler alanındaki uzmanlığıyla topluma ve endüstriye rehberlik etme vizyonunun kıymetini pekiştirmektedir.
Aşırı hava olayları güç üretimini olumsuz etkiler
İklim değişikliği ve çok hava olayları güç üretimini olumsuz tesirler. Kasırgalar, fırtınalar, sel ve kuraklık üzere ekstrem olaylar güç altyapılarına ziyan verir; örneğin Küba’da güç santralleri önemli hasar görmüştür. Kuraklık hidroelektrik üretimi düşürürken, çok sıcaklar termik ve nükleer santrallerin verimliliğini azaltır. Fırtına ve seller iletim sınırlarına ziyan vererek şebeke esnekliğini hudutlar. Güneş, rüzgâr, biyokütle ve jeotermal üzere pak güce geçiş, fosil yakıt bağımlılığını azaltarak emisyonları düşürür ve sürdürülebilir büyümeyi dayanaklar.
Akıllı lojistik, data odaklı altyapı idaresi kritik öncelik
Mevcut global güç altyapıları, çok hava olayları, siber tehditler ve merkezileşmiş yapıları nedeniyle gereğince sağlam değildir. Bu nedenle, Akıllı Şebekeler (Smart Grids) ve Dağıtık Güç Üretim Sistemleri (örneğin mikro şebekeler) üzere modernizasyon adımları, şebekenin esnekliğini artırarak iklim ve jeopolitik risklere karşı güvenliği sağlar. İSÜ CONNECTOM’un “SOLAR ÇATI-Yeşil Güç Dönüşümü” semineri ve LMSCM2024 kongresi, güç dönüşümü ve akıllı kent uygulamalarının mühendislik tahlilleri bağlamında üniversite ekosisteminde paylaşılmasını sağlamıştır. Artan talep, iklim riskleri ve kentleşme baskıları, akıllı lojistik, bilgi odaklı altyapı idaresi ve Afet Dayanımı planlamalarını kritik öncelik hâline getirmektedir.
Yenilenebilir güç entegrasyonu ve atık ısı geri kazanım teknolojileri öne çıkıyor
Enerji krizine karşı süratli ve maliyet faal tahlil sunan güç verimliliği alanında, mühendislik dünyası akıllı sistemler ve yenilikçi teknolojilere odaklanmaktadır. Bunlar ortasında Akıllı Bina İdare Sistemleri (BMS), endüstriyel güç geri kazanım sistemleri, yüksek verimli gereçler, yenilenebilir güç entegrasyonu ve atık ısı geri kazanım teknolojileri öne çıkmaktadır. IEA’ya nazaran bu teknolojiler 2050 net sıfır gayesine ulaşmada yüzde 40’a varan kritik katkı sağlayacaktır. İSÜ’de düzenlenen projeler ve etkinlikler, yapay zekâ, sensör tabanlı güç idaresi ve yüksek verimli elektronik dizaynları üzere geleceğin güç verimliliği tahlillerinin uygulanabilirliğini göstermektedir.
Enerji depolamada BESS ve yeşil hidrojen tahlilleri kritik
Enerji depolama teknolojileri, bilhassa Batarya Güç Depolama Sistemleri (BESS) ve yeşil hidrojen tahlilleri, güç krizinin idaresinde kritik rol oynar. Depolama, yenilenebilir kaynakların kesintili üretimini dengeleyerek daima güç sağlar ve arızalarda yahut ağır talepte şebekeyi takviyeler. Uzun vadede, mevsimlik ve büyük ölçekli depolama tahlilleri fosil yakıt bağımlılığını azaltarak güç dönüşümünü hızlandırır. İSÜ IEEE Kulübü’nün aktiflikleri, bu teknolojilerin ulaşımda güç verimliliğini artırmadaki stratejik ehemmiyetini göstermektedir.
Yatırımlar, sistem entegrasyonu ve esnekliğini artırmaya odaklanmalı
Enerji dönüşümünün hızlanması ve sürdürülebilir güç maksatları doğrultusunda mühendislik yatırımları, sistem entegrasyonu ve esnekliğini artırmaya odaklanmalıdır. Öncelikler; yüksek kapasiteli güç depolama (BESS ve yeşil hidrojen), akıllı şebeke modernizasyonu, iletim ve dağıtım altyapısının güçlendirilmesi ve ileri materyal ile üretim teknolojileridir. Bu alanlar, global krizlere karşı arz güvenliğini sağlamak ve karbon emisyonlarını azaltmak için kritik değere sahiptir. İstinye Üniversitesi’nde yürütülen fotokatalitik hidrojen üretimi ve elektrikli araç şarj altyapısı projeleri, yüksek verimli ve sürdürülebilir teknolojilerin geliştirilmesine ve güç dönüşümüne direkt katkı sunmaktadır.
Enerji dalı, esaslı bir dönüşüm sürecinde
Enerji kesimi, global krizler ve iklim baskısı nedeniyle esaslı bir dönüşüm sürecindedir. 2030’a kadar fosil yakıt talebi tepe yaptıktan sonra azalacak, güneş ve rüzgâr gücü maliyet avantajı sayesinde elektrik üretiminde öne çıkacaktır. Elektrikli araçlar petrol talebini düşürürken, güç depolama teknolojileri kesintili üretimi dengeleyecektir. Türkiye, rüzgâr ve güneş kapasitesini dört katına çıkarmayı ve güç depolama yatırımlarını hızlandırmayı hedeflemektedir. 2053 net sıfır vizyonu doğrultusunda doğal gaz geçiş yakıtı olarak kullanılacak, lakin yenilenebilir güç stratejik öncelik olacaktır. 2030, güç krizinin sona erdiği değil, sistemin esaslı dönüşüm yaşadığı bir dönüm noktası olacak ve güçlü siyasetler ile yatırımlar gerektirecektir.
Enerji dönüşümünde nitelikli işgücüne olan talep arttı
Enerji mühendisliği, son yıllarda akademi, STK ve öteki kurumların odağına girmiştir. YÖK’ün Geleceğin Meslekleri çalışmasında “Yenilenebilir Güç Teknikerliği” ve “Hidrojen ve Güç Depolama Teknikerliği” üzere programlar 2025-YKS Tercih Kılavuzu’nda yer almaktadır. Süratle değişen dünya şartları, güç dönüşümünde nitelikli işgücüne olan talebi dramatik biçimde artırmıştır. Memleketler arası kuruluşlar (IRENA, Dünya Bankası) güneş, rüzgâr, batarya üretimi, hidrojen ve şebeke modernizasyonu alanlarında istihdamın yükseldiğini raporlamış; Skills for the Green Transition, Energy Workforce Development Initiative ve Green Talent Strategy üzere programlar da bu alandaki eğitim önceliklerini göstermektedir.
12’nci Kalkınma Planı’ndaki güç bölümü öncelikli gelişme alanları
12’nci Kalkınma Planı’nda güç bölümü öncelikli gelişme alanları ortasında yer almakta ve birincil güç talebi, elektrik tüketimi, yenilenebilir kurulu güç, güç verimliliği ve batarya depolama kapasitesi üzere amaçlar belirlenmiştir. Güç Verimliliği ve Etraf Dairesi Başkanlığı (EVÇED), milletlerarası eğitim ve kapasite geliştirme projeleri yürütmekte; JICA ve TİKA işbirliğiyle “Sanayide Güç Verimliliği ve Yönetimi” eğitimleri verilmiş ve YEVDES projesi kapsamında belediyeler ile üniversitelere teknik dayanak sağlanmıştır. EVÇED’in European Energy Network (EnR) üyeliği ve Danimarka ile yürütülen stratejik işbirlikleri, yenilenebilir güç, güç verimliliği ve düşük karbonlu ısıtma-soğutma sistemleri alanlarında siyaset geliştirme ve kapasite artırma çalışmalarını güçlendirmektedir.
Türkiye’deki akıllı ve sürdürülebilir güç tahlilleri örnekleri
Günümüzde güç kullanımında maksat, yüksek verimlilik ve tasarruf sağlayan yenilenebilir temelli sistemlerle idaredir. Akıllı güç ağları, güç depolama sistemleri, akıllı üretim ve dağıtım, uzaktan nezaret ve otomasyon (SCADA), dağıtık üretim idaresi ve alternatif güç sistemleri, kaynakların faal kullanımını sağlar ve şebeke güvenliğini artırır. Akıllı sayaçlar, LED aydınlatmalar ve güç izleme sistemleri, talep odaklı optimizasyon ve tasarruf sağlar. Türkiye’de Mardin GES Santrali, Manisa elektrikli otobüs projesi, İzmir Jeotermal Balçova Projesi ve Balıkesir çöp gazından güç üretimi üzere uygulamalar, akıllı ve sürdürülebilir güç tahlillerinin örneklerindendir.
İstinye Üniversitesi’nde de projeler yürütülüyor
İstinye Üniversitesi’nde “Atıktan Güce Dönüşüm” ve “Mev Güçlü Elektron Hızlandırıcısı Tasarım Yazılım” projeleri yürütülmektedir. Ayrıyeten, nanogözenekli fotokatalizörler ve yapay zekâ dayanaklı biyo-elektrokimyasal sistemler ile yeşil hidrojen üretimi projeleri ulusal ve milletlerarası müracaatlarla desteklenmektedir. Üniversitede kurulan Pak Güç Araştırma Merkezi, yeşil güç alanını geliştirmeyi ve sürdürülebilir bir gelecek sağlamayı hedeflemektedir. Bu kapsamda, Memleketler arası Hidrojen Teknolojileri Kongresi (IHTEC) 10’uncusu, 10–13 Mayıs 2026 tarihlerinde İstinye Üniversitesi konut sahipliğinde İstanbul’da gerçekleştirilecek ve hidrojen teknolojilerinde üretim, depolama, nakliyat, güvenlik, endüstriyel uygulamalar ve siyaset alanlarında yeni bilimsel ve teknolojik gelişmeler tartışılacaktır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
