Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, mükemmeliyetçilik ve erteleme davranışının ruhsal nedenleri, sonuçları ve bunlarla başa çıkma yolları hakkında bilgi verdi.
Mükemmeliyetçi kişi kendi zihninde yarattığı ‘kusursuzluk ideali’ ile uğraş eder!
Mükemmeliyetçiliğin, kişinin kendi hayatında ve işlerinde ‘hatasız’ olma dileğiyle şekillenen bir niyet üslubu olduğunu lisana getiren Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Yüzeyde bakıldığında motive edici üzere görünse de, aslında birçok vakit kişinin üzerindeki baskıyı artıran, özgürlüğünü kısıtlayan ve ömür kalitesini düşüren bir eğilimdir.” dedi.
Psikolojide mükemmeliyetçiliğin, yalnızca yüksek standartlar koymak olmadığını, tıpkı vakitte yanılgı yapma korkusu, eleştirilme korkusu ve ‘yeterince iyi’nin asla kabul edilmemesi üzere özellikleri de kapsadığını vurgulayan Demir, “Kişi daima daha fazlasını ister, fakat ulaştığı hiçbir sonuç ona huzur vermez. Filozof Epiktetos’un söylediği üzere; ‘İnsanı rahatsız eden şeyler olaylar değil, onlar hakkındaki fikirleridir.’ Mükemmeliyetçi kişi de birden fazla vakit gerçeğin kendisiyle değil, kendi zihninde yarattığı ‘kusursuzluk ideali’ ile gayret eder.” biçiminde konuştu.
İşin büyüklüğü yahut harika olma mecburiliği, başlamayı tehditkâr kılabiliyor!
Ertelemenin (prokrastinasyon), yapılması gereken bir işi şuurlu olarak geciktirme davranışı olduğunu aktaran Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Basitçe ‘tembellik’ değildir. Birçok vakit kişinin zihninde, işin büyüklüğü ya da harika olma mecburiliği o kadar ağırdır ki, başlamak tehditkâr gelir.” dedi.
Ertelemenin bilhassa hangi durumlarda sık görüldüğüne değinen Demir, “Belirsizliğin çok olduğu misyonlarda, kişinin yüksek tasa hissettiği işlerde ve sunum, imtihan, rapor üzere sonucun dışarıdan değerlendirileceği durumlarda erteleme davranışına sıkça rastlanır.” açıklamasını yaptı.
Hata yapmaktan korkmak, bir işe başlamadan ertelemeye neden oluyor!
Araştırmaların, mükemmeliyetçiliğin erteleme ile direkt alakalı olduğunu gösterdiğine dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Özellikle ‘uyumsuz mükemmeliyetçilik’ olarak tanımlanan çeşidinde kişi, yanılgı yapmaktan öylesine korkar ki, işi başlamadan ertelemeyi seçer.” dedi.
Bu biçimde kişinin, aslında başarısızlıkla yüzleşmekten de kaçmış olduğuna işaret eden Demir, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bir öbür deyişle; ‘Başlamazsam başarısız da olmam’ fikri hakimdir. Bu mantık, kişiyi kısa vadede korkudan korur, lakin uzun vadede daha ağır gerilim, vakit baskısı ve özgüven kaybına yol açar.
Öğrenciler ve çalışanlarda görülen alanlara baktığımızda öğrenciler için tez yazımı, imtihanlara hazırlık, ödev teslimi üzere süreçlerde mükemmeliyetçilikten kaynaklanan erteleme sık rastlanır. Çalışanlar da ise sunum hazırlıkları, raporlar, e-posta yazımı hatta toplantılara katkı sunma üzere misyonlarda kişi ‘yeterince yeterli değilim’ derdiyle işi erteler.”
Değişimin birinci adımı farkındalık!
Kişinin kendi mükemmeliyetçi fikirlerini fark ettiğinde, erteleme ile başa çıkma bahtının arttığını tabir eden Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Çünkü farkındalık, değişimin birinci adımıdır.” dedi.
Farkındalığı artırmak için yapılabilecekler hakkında bilgi veren Demir, “Kusursuzluk yerine, fonksiyonel ve kâfi olanı kabul etmek gerekir. Yani ‘yeterince iyi’ kavramı benimsenmeli. Misyonları modüllere ayırarak büyük resmi değil, küçük adımları görmek tasayı azaltır. Bir işe sonsuz vakit ayırmak yerine, muhakkak bir müddette tamamlamak için amaç belirlenmeli. Yanılgı yapmak öğrenme sürecinin modülü olarak görülmeli. Bir müziğin kelamlarında ‘yaralarımızdan ışık sızar’ tabiri geçer. Yanılgı yapmak, birden fazla vakit gelişimin kapısını ortalar. Mükemmeliyetçilik ağır dert, tükenmişlik ya da depresyon ile birlikteyse bir klinik psikolog desteği oldukça faydalı olur.” tekliflerinde bulundu.
Yaşamın özü kusursuzluk değil, tamamlanmamış lakin ilerleyen bir süreç…
Mükemmeliyetçiliğin birden fazla vakit bir ‘altın kafes’ olduğunu kaydeden Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Parıldar fakat içinde sıkışıp kalırız. Erteleme ise bu kafesten çıkmak için seçtiğimiz süreksiz fakat aldatıcı bir kaçış yoludur.” dedi.
Oysa hayatın özünün kusursuzluk değil, ‘tamamlanmamış ancak ilerleyen bir süreç’ olduğunun altını çizen Demir, “Kendi kusurlarımızla barışabildiğimizde, ertelemek yerine adım atabilir; hem üretkenliğimizi hem de hayat doyumumuzu artırabiliriz.” diyerek kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
