Diyabet, sadece ilaçla değil, ömür şekli değişiklikleriyle de yönetilmesi gereken kronik bir hastalık. Lakin yapılan araştırmalar, hastaların kıymetli bir kısmının beslenmede farkında olmadan yanılgılar yaptığını gösteriyor. Diyetisyen Kusursuz Özkaya Yurttadur, diyabet idaresinde beslenmenin kritik bir rol oynadığını belirterek, “Basit görünen yanlış alışkanlıklar bile kan şekeri istikrarını bozarak komplikasyon riskini artırabilir” ikazında bulundu. Dyt. Yurttadur, diyabet hastalarının en sık yaptığı 10 beslenme kusurunu ve yanlışsız yaklaşımları anlattı.
KAHVALTIYI ATLAMAK
Kahvaltıyı atlamanın diyabet hastaları için kan şekeri denetimini olumsuz etkileyen en değerli beslenme kusurlarından biri olduğunu belirten Yeditepe Üniversitesi Kozyatağı Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı Mükemmel Özkaya Yurttadur, “Gece boyunca uzun süren açlık mühleti kan şekerinin düşmesine neden olurken, sabah saatlerinde beden güç gereksinimini karşılamak için glikojen depolarından kana şeker salınımını artırır ve bu da ani yükselmelere yol açabilir” dedi. Kahvaltı yapılmadığında bu dalgalanmaların daha bariz hale geldiğini ve gün uzunluğu kan şekeri istikrarını sağlamak zorlaştığını anlatan Dyt. Yurttadur, mevzuyla ilgili şu bilgileri verdi: “Yapılan araştırmalar, kahvaltıyı atlamanın diyabet idaresinde olumsuz sonuçlar doğurduğunu göstermektedir. Hakikaten 317 diyabet hastası üzerinde yapılan bir çalışmada, iştirakçilerin yaklaşık yüzde 7’sinin kahvaltı yapmadığı belirlenmiştir. Bu kümenin, kahvaltı yapanlara kıyasla daha genç olduğu, sigara kullanımının daha yaygın olduğuna ve en değerlisi de HbA1c seviyeleri ile gün içindeki şeker dalgalanmalarının manalı biçimde yüksek seyrettiği saptanmıştır.’ Bu sonuçların kahvaltının diyabet denetiminde vazgeçilmez bir rol oynadığını ve nizamlı kahvaltı alışkanlığının kan şekeri istikrarını muhafazada temel bir adım olduğunu gösterdiğini söyleyen Dyt. Yurttadur, tekliflerini şöyle sıraladı: “Güne yumurta ve peynir üzere sağlıklı protein kaynakları, avokado, zeytin ve ceviz üzere sağlıklı yağlar ile tam tahıllı ekmek, yulaf, kepekli galeta üzere lifli karbonhidrat kaynaklarını içeren bir kahvaltıyla başlamak, kan şekeri denetimini destekleyecektir.”
ŞEKERSİZ ESERLERE GÜVENMEK
Diyabet hastaları ortasında yaygın bir diğer yanılgının da şekersiz ibaresi taşıyan her eserin inançlı olduğu niyeti olduğunu belirten Dyt. Yurttadur, “Oysa birçok şekersiz besin, kan şekerini etkilemeyen tatlandırıcılar içerse de, yüksek oranda karbonhidrat, yağ yahut kalori barındırabilir. Bu eserler, bilhassa çok tüketildiklerinde kan şekeri istikrarını olumsuz tarafta etkileyebilir ve kilo artışına taban hazırlayabilir.”
Ayrıca kimi şekersiz eserlerde kullanılan yapay tatlandırıcıların, iştah artışına ve tatlı isteğinin sürmesine yol açabileceğine işaret eden Dyt. Yurttadur, “Bu nedenle şekersiz etiketi, bir eserin diyabet dostu olduğu manasına gelmez. Diyabet hastalarının eser etiketlerini dikkatle okumaları, karbonhidrat ve kalori içeriklerini değerlendirmeleri büyük değer taşır. En hakikat yaklaşım doğal ve istikrarlı beslenme planına sadık kalmak, işlenmiş şekersiz besinleri ise içindekiler denetimi yaparak ölçülü tüketmek olacaktır.”
LİF TÜKETİMİNİ İHMAL ETMEK
Diyabet hastalarında lif alımının yetersiz olmasının kan şekeri denetimini olumsuz etkileyen değerli bir beslenme yanlışı olduğunun altını çizen Dyt Yurttadur, bu besinlerin sıhhati faydalar konusunda şu bilgileri verdi: “Lifli besinler, bilhassa çözünür lifler, sindirimi yavaşlatarak glikozun kana daha istikrarlı bir biçimde geçmesini sağlar ve ani kan şekeri yükselmelerini önler. Ayrıyeten lif, tokluk hissini artırarak çok yemeyi pürüzler ve kilo denetimine yardımcı olur. Lakin birçok diyabet hastası, zerzevat, meyve, tam tahıllar ve baklagiller üzere lif kaynaklarını gereğince tüketmemektedir. Bu durum, hem kan şekeri dalgalanmalarına hem de bağırsak sıhhatinin olumsuz etkilenmesine yol açabilir.
Çözünebilir lif tarafından güçlü olan bezelye, kuru fasulye, barbunya, yulaf, birtakım zerzevat ve meyveler diyabetlilerde, yemeklerden sonra kan şekerinin daha yavaş yükselmesini sağlar. Posalı besinler, çok çiğneme gerektirdiğinden yemek yeme vaktini uzatırlar, midedeki sindirimi ve mide boşaltma suratını yavaşlatarak tokluk hissini arttırırlar. Böylelikle tip 2 DM çok sık görülen şişmanlığın tedavisinde lif, tartı kaybedilmesinde de yardımcı olmaktadır.”
PORSİYON DENETİMİNİ SAĞLAYAMAMAK
En sık yapılan kusurlardan biri sağlıklı besin tercihlerine karşın porsiyon denetimi yapılmaması olduğunu söyleyen Dyt. Yurttadur, “Ne yazık ki kimi diyabet hastaları, sağlıklı besinler tüketseler bile ölçülere dikkat etmedikleri için kan şekeri denetiminde zorluk yaşayabiliyor. Çok yemek, bilhassa karbonhidrat ve yağ açısından ağır öğünler, kan şekerinde ani yükselmelere yol açabilir ve kilo artışına neden olabilir. Bu durum hem diyabet idaresini hem de genel sıhhati olumsuz etkileyebilir” dedi.
SIVILARDAN ALINA KAPALI KALORİLER
Dyt. Yurttadur, diyabet hastalarının fark etmeden sıvılardan yüksek ölçüde kalori alabildiğini belirterek, kelamlarına şöyle devam etti: “Çay, kahve, meyve suyu, gazlı içecekler ve hazır içeceklerdeki eklenen şeker ve krema, günlük kalori alımını süratle artırıyor. Birden fazla kişi sıvının tesiri olmaz diye düşünse de bu küçük eklemeler kan şekerinde ani yükselmelere ve uzun vadede kilo artışına yol açabiliyor. Bu nedenle içeceklerin içeriklerini denetim etmek ve mümkün olduğunca şekersiz, doğal seçenekleri tercih etmek büyük kıymet taşıyor.”
KARBONHİDRAT KAYNAKLARINI BİLMEMEK
Karbonhidrat kaynaklarını gereğince tanımamanın ve yalnızca ekmek, makarna yahut pilavı karbonhidrat kaynağı olarak görmenin de sık yapılan bir öteki yanılgı olduğunu anlatan Dyt. Yurttadur, yoğurt, süt, birtakım sebzeler, meyveler ve hatta paketli atıştırmalıkların da kan şekerini yükselten karbonhidrat içerdiğini hatırlattı. Dyt. Yurttadur bahisle ilgili şu bilgileri verdi: “Bir dilim ekmeğin yahut bir kâse pirincin karbonhidrat ölçüsü küçük görünebilir, fakat bir öğünde birkaç karbonhidrat kaynağını bir ortada tüketmek kan şekerinde ani yükselmelere yol açabilir. Paketli besinlerde karbonhidrat ölçüsünün farkında olmamak da yaygın bir sorun. Az şekerli yahut şekersiz eserler de yüksek karbonhidrat içerebilir, etiket okumak bu nedenle değerli. Meyve suları, smoothie’ler, sütlü içecekler üzere sıvılar da süratli emilen karbonhidrat içerir ve bunlar çoklukla göz gerisi edilir.”
Bu besinlerin ölçüsü denetim edilmediğinde, bilhassa birden fazla karbonhidrat kaynağı tıpkı öğünde tüketildiğinde, kan şekerinin süratle yükseldiğine dikkat çeken Dyt. Yurttadur, “Bu nedenle hangi yiyeceklerin karbonhidrat içerdiğini bilmek ve ölçülerini düzenlemek, kan şekeri dalgalanmalarını önlemenin en tesirli yollarından biridir” dedi.
YETERSİZ SU TÜKETİMİ
Diyabet hastaları için su tüketiminin çok kritik bir rol oynadığını söyleyen Dyt. Yurttatur, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Yeterli su almak, kanda biriken fazla glikozun idrar yoluyla atılmasını kolaylaştırır ve böylelikle hiperglisemi riskini azaltır. Bu nedenle diyabetlilerin, kan şekerini dengelemeye takviye olmak için günlük en az 2,5 litre su içmeye ihtimam göstermesi gerekir.”
GÜN İÇİNDE ÖĞÜN ATLAMA VE SONRASINDA ÇOK YEME / YANLIŞ ORTA ÖĞÜN TERCİHİ
Gün içinde öğün atlamak, diyabet hastalarının sık yaptığı yanılgılardan biri. Uzun mühlet aç kalmanın kan şekerinin düşmesine yol açtığını ve bir sonraki öğünde çok yemek yeme isteğini tetiklediğine dikkat çeken Dyt. Yurttadur, “Özellikle kahvaltı yahut öğlen öğününü atlayanlarda bu durum daha bariz. Bir öbür sorun ise yanlış orta öğün tercihleri. Çikolata, paketli atıştırmalıklar yahut şekerli içecekler, kan şekerini süratle yükseltiyor ve kısa müddet sonra tekrar açlık hissi yaratıyor. Bu döngü, hem kan şekeri dalgalanmalarına hem de kilo denetiminin zorlaşmasına neden oluyor. Diyabet idaresinde, öğünlerin atlanmaması ve orta öğünlerde sağlıklı seçenekler tercih edilmesi, kan şekeri istikrarını müdafaanın ve gün boyunca enerjiyi istikrarda tutmanın temel yollarından biri diyebiliriz.” biçiminde konuştu.
YAĞ KAYNAKLARININ KALİTESİNE DİKKAT ETMEME
“Diyabet hastalarının beslenmesinde yalnızca yağ ölçüsünün değil, yağın kalitesinin de büyük kıymet taşıdığını anlatan Dyt. Yurttadur, “Doymuş ve trans yağlar açısından güçlü besinler, hem kan damarlarını olumsuz etkileyerek kalp-damar hastalıkları riskini artırıyor hem de kilo denetimini zorlaştırıyor. Halbuki zeytinyağı, avokado, fındık ve balık üzere sağlıklı yağ kaynakları, kan şekeri istikrarının korunmasına ve kalp sıhhatinin desteklenmesine yardımcı oluyor.” Dedi.
PROFESYONEL TAKVİYE ALMAMAK
“Diyabetli şahıslar, beslenme konusunda kendi başlarına karar verdiklerinde yanlış alışkanlıklar geliştirebilir. Hangi besinleri ne ölçüde tüketmeleri gerektiğini bilmemek, kan şekeri dalgalanmalarına ve uzun vadede komplikasyon riskine yol açabilir” diyen Dyt. Mükemmel Özkaya Yurttadur, kelamlarını şöyle tamamladı: “Uzman bir diyetisyenden alınacak bireye özel teklifler, hem kan şekeri denetimini hem de sağlıklı kilo idaresini dayanaklar. Profesyonel rehberlik olmadan yapılan denemeler, sık yapılan beslenme yanlışlarının kalıcı hale gelmesine neden olabilir.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
