İstatistiklere nazaran, dünya genelinde yetişkin nüfusun yaklaşık yüzde 13–14’ü yani her 7 bireyden biri Tip 2 diyabetli. Bu oranın bilhassa 30 yılda kıymetli ölçüde artış gösterdiğine işaret eden Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Dr. Funda Öztürk, Uluslararası Diyabet Federasyonu datalarına nazaran Türkiye’de de yetişkinlerin yaklaşık yüzde 16’sının diyabetli olduğunu hatırlattı.
Bu artışın temel nedenlerinin başında sıhhatsiz hayat, beslenme alışkanlıklarındaki değişim ve obezitenin geldiğini söyleyen Dr. Öztürk, “Ancak doğru hayat şekli değişiklikleriyle Tip 2 diyabet büyük ölçüde önlenebilir” dedi. Dr. Öztürk, “Verilere bakıldığında, diyabetin yalnızca tedavi edilmesi gereken bir hastalık olmadığı, tıpkı vakitte önlenmesi mümkün bir halk sıhhati sorunu olduğu ortaya çıkıyor” diye konuşarak, bilimsel bilgilerin ışığında Tip 2 diyabeti önlemek için hayatımızda yapmamız gereken teklifleri sıraladı…
HAREKET EDİN, NİZAMLI İDMAN YAPIN
Egzersiz ile diyabet riskinin yüzde 40 oranında azaltmanın mümkün olduğunu söyleyen Yeditepe Üniversitesi Kozyatağı Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Dr. Funda Öztürk, “Finlandiya ‘da 2001 yılında yayınlanan bir çalışmada; idman ve kalori kısıtlaması ile diyabet riskinin yaklaşık yüzde 58 oranında azaltılabileceği gösterilmiş. Ayrıyeten, aerobik (dayanıklılık) antrenmanlarının yanı sıra kas güçlendirmesini sağlayacak direnç antrenmanlarının de insülin hassaslığını artırdığı ve kan şekeri denetimini geliştirdiği gösterilmiştir.” diye konuştu.
Herkesin fizikî kapasitesine uygun bir idman programını seçerek bugünden idmana başlaması gerektiğine işaret eden Dr. Öztürk, “En kolay yapılabilecek idman 30 dakikalık yürüyüştür. Mümkünse haftanın her günü olacak halde en az haftanın üç günü yürümeye dikkat edin. Ayrıyeten haftanın iki günü de kas güçlendirici hareket yararlı olacaktır.”
SAĞLIKLI BESLENİN, KİLO DENETİMİNİ SAĞLAYIN
Beslenme hali, sağlıklı eserlerden oluşan bir diyetin, diyabetin önlenmesinde kilit bir rol oynadığını hatırlatan Dr. Öztürk, “Örneğin Akdeniz diyeti üzerin yapılan metaanalizler, Akdeniz üslubu beslenmeye yüksek ahenk sağlayan şahıslarda tip 2 diyabet riskinin yaklaşık yüzde 20-30 oranında daha düşük olduğunu gösteriyor.”
2024’te Çin’de 12.575 bireyle yapılan bir öteki çalışmada da Akdeniz diyetine ahenk arttıkça yeni diyabet gelişim riskinin her bir puan artışta yüzde 17 azaldığının tespit edildiğini anlatan Dr. Öztürk, sözlerine şöyle devam etti: “Sebze, meyve, tam tahıllar, baklagiller, kuruyemişler, balık ve sağlıklı yağlar (özellikle zeytinyağı) ön planda olmalı. Kırmızı ve işlenmiş etler, ek şeker içeren gazlı içecekler, rafine karbonhidratlar ve çok yağ‑şekerli yiyeceklerden uzak durulmalı. Unutmayın, süratle kilo verdiğiniz fakat sonrasında sürdüremediğiniz bir beslenme modelinin kilo denetiminde ve diyabeti önlemede yararı yok.”
AİLE RİSKİNİZİ ÖĞRENİN
Tip 2 diyabetin genetik yatkınlığın tesirli olduğu hastalıklardan biri olduğunu anlatan Dr. Funda Öztürk, “Birinci derece yakınlarınızda tip 2 diyabet varsa sizin de diyabet riskinizin yüksek olabileceğini unutmayın. Ailenizdeki birinci ve ikinci derece yakınlarınızın hangi hastalıkları taşıdığını öğrenin ve hayat şekli değişiklikleriniz için bir ihtar işareti olarak görün. Riskin varlığı sizi tedbir almak için teşvik etmelidir.”
MAVİ EKRAN MÜHLETİNİ DENETİM EDİN
“Günümüzde televizyon, bilgisayar, telefon üzere aygıtlar karşısında geçirilen uzun müddetlerin fizikî aktivitenin azalmasına, hareketsizliğe ve dolaylı olarak diyabet riskine katkıda bulunabilir” diyen Dr. Öztürk, sözlerine şöyle devam etti: “Bilimsel çalışmalar, hareketli hayat usulüne kıyasla oturmanın uzun müddetli olması, insülin direncini artırdığını ve münasebetiyle metabolik sıhhati olumsuz formda etkilediğini gösteriyor. Bu nedenle ekran başında geçen süreyi azaltmak, faal molalar vermek, aygıt kullanımını sınırlamak değerlidir. Aygıtlarda ekran mühleti için zamanlayıcı kurmak, toplumsal medya ya da online alışveriş üzere hareketsiz kalmaya yol açan aktiflikleri sınırlamak fayda sağlayabilir.”
UYKU TERTİBİNİZİ KORUYUN
Uyku kalitesi ve sisteminin, metabolizma ve hormon istikrarı açısından kritik ehemmiyete sahip olduğunu anlatan Dr. Öztürk, “Uyku yetersizliği yahut düzensizliği; insülin hassaslığını azalttığı, kan şekeri denetimini bozduğu çalışmalarla gösterilmiştir. Uyku en değerli sıhhat göstergelerinden biridir. Bu nedenle hiçbir vakit uyku ritminizin bozulmasına müsaade vermeyin. Uyku ritminiz bozulduysa tekrar düzenlemeye çaba gösterin. Bazen bunun için en az üç haftalık bir müddet gerekebileceğini unutmayın.”
HEKİM DENETİMİNDE VERİLEN İLAÇLARI TERTİPLİ KULLANIN
Yaşam üslubunda yapılacak değişimler diyabeti önlemede çok kıymetli olmakla birlikte bilhassa yüksek riskli bireylerle tıbbi kıymetlendirme ve gerekirse gözetici ilaç kullanımının da gündeme geldiğini anlatan Dr. Funda Öztürk, “Hekimin yapacağı tetkikler ve hastalık geliştirme riskine nazaran kimi ilaçlar kullanılabilir. Yapılan araştırmalar, bu ilaçların kimilerinde yüzde 30-40 oranında diyabeti geciktirebildiği gösterilmiştir. Lakin bu noktada tabip değerlendirmesi ve hastanın tedaviye ahengi çok değerlidir. Ayrıyeten, 45 yaş üstü bireyler için yılda en az bir sefer açlık kan şekeri, HbA1c üzere testlerin yapılması gerekir. Çünkü, erken teşhis ve tedbir açısından bu epey değerlidir.”
STRESİNİZİ DENETİM ETMEYİ ÖĞRENİN
Stresin diyabeti tedbire ve denetimde de çok değerli bir öge olduğunu söyleyen Dr. Funda Öztürk, sözlerini şöyle tamamladı: “Stres uyku kalitenizi; diyet uyumunuzu, hareket kapasitenizi değiştiren en değerli faktörlerden biridir. Bilimsel olarak da süreklilik, spor ya da diyet üzere müdahalelerde en güçlü tesire sahip öge olarak görülmektedir. Bu nedenle kendinize katı kurallar koyup yıkılınca strese girmeyin. Ömür biçimi değişikliklerini kademeli yaparak, o anının tadını çıkarmaya odaklanın. Denetimde çok zorlanıyorsanız profesyonel yardım almayı ihmal etmeyin. Vakit zaman; beslenme ve idman sisteminiz aksasa bile her günün yeni bir gün olduğunu hatırlayarak uğraş göstermeye devam edin.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
