Türkiye İstatistik Kurumu, atık istatistikleri kapsamında Türkiye’deki; tüm belediyelerden, 50 ve üzeri çalışanı olan imalat sanayi işyerlerinden, kurulu gücü 100 MW ve üzeri olan tüm aktif termik santrallerden, altyapısı tamamlanmış tüm organize sanayi bölge müdürlüklerinden, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’ne referans yıl için üretim beyan eden maden işletmelerinden, lisanslı yahut süreksiz faaliyet evraklı tüm atık bertaraf ve geri kazanım tesisleri ile lisansı olmasa da belediyeler tarafından ya da belediyeler ismine işletilen sistemli depolama, yakma ve kompost tesislerinden data derlemektedir.
Oluşan atık ölçüsü 120 milyon ton olarak hesaplandı(1)
Araştırma kapsamındaki imalat sanayi işyerleri, maden işletmeleri, termik santraller, organize sanayi bölgeleri (OSB) ve hanehalklarında 2024 yılında 42,2 milyon tonu tehlikeli olmak üzere toplam 120 milyon ton atık oluştu.
Oluşan atık ölçüsü, 2022, 2024 (Ton)
İmalat sanayi işyerlerinde 4,2 milyon tonu tehlikeli olmak üzere toplam 24,4 milyon ton atık oluştu. Toplam atığın %70,1’i satıldı yahut lisanslı atık sürece tesislerine gönderildi, %12,1’i tesis bünyesinde geri kazanıldı yahut dolgu materyali olarak kullanıldı yahut tabiata yine kazandırıldı, %10,8’i nizamlı depolama tesislerine gönderildi, %2,6’sı bir arada yakma (ko-insinerasyon) yahut yakma tesislerine gönderildi, %2,4’ü belediye yahut OSB idareleri tarafından toplandı, %1,8’i işyeri alanında depolandı, %0,1 ise başka tekniklerle bertaraf edildi.
İmalat sanayi alt kesimleri atık istatistikleri, 2024
Maden işletmelerinde dekapaj malzemesi/pasa hariç 40,5 milyon ton atık oluştu. Dekapaj malzemesi/pasa dahil oluşan 1 milyar 61 milyon ton toplam atığın %99,99’unu mineral atıklar oluşturdu. Toplam atığın %85,1’i pasa alanlarında, atık barajlarında yahut sistemli depolama tesislerinde bertaraf edildi, %12,5’i ocak içine geri dolduruldu, %2,4’ü ise öteki usullerle geri kazanıldı ya da bertaraf edildi.
Termik santrallerde 10,4 bin tonu tehlikeli olmak üzere toplam 26,5 milyon ton atık oluştu. Toplam tehlikesiz atığın %84,6’sını kül ve cüruf atıkları, %15,4’ünü ise öteki atıklar oluşturdu. Toplam atığın %86,9’u kül dağı, kül barajı yahut tertipli depolama tesislerinde bertaraf edilirken, %13,1’i lisanslı tesislere gönderildi, maden/taş ocaklarının geri doldurulmasında kullanıldı yahut başka sistemlerle bertaraf edildi.
OSB müdürlüklerinin altyapı hizmetleri, atıksu arıtımı vb. idari faaliyetleri sonucu 196 bin tonu tehlikeli olmak üzere 397 bin ton atık oluştu. Oluşan atığın %95,5’i atık sürece tesislerine gönderildi, %4,5’i öteki tekniklerle bertaraf edildi.
Belediyelerde 32,3 milyon ton atık toplandı
Toplam 1 401 belediyenin 1 392’sinde atık hizmeti verildiği tespit edildi. Atık hizmeti verilen belediyelerde toplanan 32,3 milyon ton atığın %88,9’u atık sürece tesislerine ve %10,9’u belediye çöplüklerine gönderilirken, %0,3’ü ise öbür metotlarla bertaraf edildi. Belediyelerde toplanan kişi başı günlük ortalama atık ölçüsü 1,09 kg olarak hesaplandı.
Belediyeler tarafından işletilen atıksu arıtma tesislerinde, 353 bin ton (kuru unsur bazında) atıksu arıtma çamuru oluştuğu tespit edildi.
Atık sürece tesislerinde 195 milyon ton atık işlendi(2)
Atık bertaraf ve geri kazanım tesislerinde işlenen 195 milyon ton atığın 139 milyon tonu bertaraf edildi, 56 milyon tonu ise geri kazanıldı.
Düzenli depolama tesislerinde 138 milyon ton atık, yakma tesislerinde de 448 bin ton atık bertaraf edildi.
Beraber yakma (ko-insinerasyon) tesislerinde 4,7 milyon ton atık yakılarak güç geri kazanımı gerçekleştirildi. Kompost tesislerinde 124 bin ton atık geri kazanılırken öteki geri kazanım tesislerinde ise toplam 51,5 milyon ton metal, plastik, kâğıt, mineral vb. atık geri kazanıldı.
Atık bertaraf ve geri kazanım tesis göstergeleri, 2022, 2024
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
