Genetik testler sayesinde artık bireylerin hangi hastalıklara yatkın olduğunu evvelden belirlemek, buna nazaran hayat üslubunu şekillendirmek mümkün. “Genetik testlerle bilhassa kanser, nörolojik hastalıklar, kalp-damar hastalıkları üzere pek çok sıhhat problemine karşı riskleri evvelce belirleyebilir, bu sayede erken tedbir alabiliriz” diyen Acıbadem Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi, Moleküler Biyoloji ve Genetik Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Eda Tahir Turanlı, genetik testlerin sağlıklı yaşlanma ve kronik hastalıkların önlenmesine katkı sağlayabileceğini söylüyor…
Uzun hayatın sırrı sırf genlerde değil; ömür biçimimiz, beslenme alışkanlıklarımız ve çevresel şartlar da sağlıklı yaşlanmanın belirleyicileri ortasında. Acıbadem Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi, Moleküler Biyoloji ve Genetik Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Eda Tahir Turanlı, genetik testlerin artık bireyin gelecekteki hastalık riskini belirlemede çok güçlü bir araç haline geldiğini vurgulayarak, “Aslında doğduğumuz anda, ileride ortaya çıkabilecek hastalıklara karşı genetik yatkınlıklarımız muhakkak. Bunları bilmek, hazırlıklı olabilmek açısından önemli” formunda konuşuyor.
Erken İkaz Sistemi: Genetik Testler
Kronik hastalıkların sırf bir kısmı genetik kökenli. Başka kısmını çevresel faktörler ve hayat üslubu oluşturuyor. Prof. Dr. Eda Tahir Turanlı, “Genler, çevresel etkenlerle birleştiği vakit bu hastalıklar tetikleniyor ve ortaya çıkıyor. ‘Risk genlerimiz’ olduğu üzere ‘koruyucu genlerimiz’ de var aslında. Bu tip kronik multifaktöryel hastalıklarda genetik yapı tek başına yüzde yüz belirleyici olamıyor. Birebir biçimde çevresel faktörler de tek başına kâfi değil. Hastalığa nazaran genetik ve çevresel tesirlerin oranı değişiyor. Hayat şekli, beslenme, gerilim seviyesi ve çevresel etkenler, genlerimizin nasıl çalıştığını kıymetli ölçüde etkiliyor” diyor.
Peki genetik testlerle bilhassa hangi hastalıklara karşı yatkınlığımız tespit edilebiliyor? Prof. Dr. Eda Tahir Turanlı’ya nazaran kalp-damar hastalıkları, kanserler, nörolojik, nöropsikiyatrik ve bağışıklık sistemiyle alakalı multifaktöryel hastalıklarda genetik yatkınlık profilleri, yani genetik risk skorları belirlenebiliyor. Bu sayede şahıslar, kendi genetik profillerini öğrenerek hayat şekillerini buna uygun halde düzenleyebiliyor ve risklerini azaltma tarafında şuurlu adımlar atabiliyor.
Erken teşhis, başta kanserlerde hayati kıymet taşıyor. Yalnızca kanserde değil, genetik testlerle Alzheimer yahut Parkinson üzere hastalıklara yatkınlık dahi tespit edilebiliyor. Prof. Dr. Eda Tahir Turanlı, “10 yıl sonra Alzheimer olma ihtimalinizi öğrendiğinizde bunu engelleyemezsiniz lakin hayatınızı buna nazaran planlayabilirsiniz” halinde konuşuyor.
Kimler Genetik Test Yaptırmalı?
Henüz toplum genelinde tarama programları yaygın olmasa da, ailesinde birden fazla kanser, kalp-damar yahut nörolojik hastalık bulunan bireyler için genetik testler öneriliyor. Prof. Dr. Eda Tahir Turanlı, geleceğin tıbbının artık önleyici yaklaşıma odaklandığına dikkat çekiyor:
“Git gide önleyici tıp çok daha fazla ön planda olacak. Genetik, moleküler biyoloji, farmakoloji, mühendislik, yapay zeka ve tıp iç içe geçmiş durumda. Yapay organlar, bireye özel ilaçlar… Hepsi multidisipliner çalışmaların ürünü”…
Bugün bilhassa kanserde “akıllı ilaçlar” ihtilal yarattı. Şu anda yüzlerce akıllı ilaç kullanıldığını belirten Prof. Dr. Eda Tahir Turanlı, “Moleküler biyoloji ve genetik sayesinde, kanser hücrelerinin hangi ilaçlarla yok edilebileceği belirlenip bireye özel tedavi planlanması yapılabiliyor. Ayrıca, hangi tedaviye ya da ilaca karşılık verip vermeyeceğimiz de genlerimizden anlaşılabiliyor. Bu sayede hastalara hangi ilacın verileceği evvelden belirlenebiliyor. Üstelik bu durum yalnızca kanser ilaçlarıyla sonlu değil; kimi ağrı kesiciler, antibiyotikler yahut psikiyatrik ilaçlar için de emsal genetik belirteçler mevcut” tabirlerini kullanıyor.
Sağlıklı Yaşlanmak 100 Yaşına Kadar Mümkün
Gelişen teknolojiler ve ilerlemeler sayesinde ömür mühleti giderek uzuyor. Lakin burada asıl kıymetli olan, uzun değil, sağlıklı bir hayat sürmek. Prof. Dr. Eda Tahir Turanlı, “Kişi kendi işini yapabiliyor, kimseye muhtaç olmadan ömrünü sürdürebiliyorsa, işte o vakit nitekim sağlıklı yaşlanmadan kelam edebiliriz” diyerek, genetik testlerin sadece hayat müddetini değil, hayat kalitesini artırmada da değerli bir rol oynayabileceğini vurguluyor.
Prof. Dr. Eda Tahir Turanlı, önümüzdeki 10 yıl içinde genetik araştırmaların ve testlerin kullanımının daha da yaygınlaşacağını belirterek şöyle devam ediyor: “Genetik testlerle hastalıklara yatkınlıkların daha erken yaşlarda belirlenmesi mümkün hale geliyor. Bu sayede birçok kronik hastalık, daha ortaya çıkmadan denetim altına alınabilecek.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
