Tüm dünyada yılda 17 milyon kişi inme geçiriyor, 6 milyonu hayatını kaybediyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran her yıl ülkemizde 150 bin kişi inme geçiriyor. Beyin ve damar hastalıkları, ülkemizdeki tüm ölümlerin yüzde 6’sını oluştururken, inme mevt nedenleri ortasında üçüncü sırada yer alıyor. İnmede erken müdahale büyük ehemmiyet taşıyor. O denli ki 4,5 saat içinde yapılan müdahaleler bireyde sakatlık ve vefat riskini en aza indirebiliyor. Umut veren bir öbür haber ise inme hadiselerinin % 90’ının sağlıklı ömür usulü değişiklikleri ve risk faktörlerinin kontrolüyle önlenebilmesidir. Memorial Antalya Hastanesi Girişimsel Nöroloji Bölümü’nden Uzm. Dr. Elif Sarıönder Gencer “29 Ekim Dünya İnme Günü” nedeniyle, inmeden korunma yolları hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.
Zaman Beyindir: Birinci 4,5 Saat Kritik Önemde
İnme tedavisinde inme belirtilerinin fark edilmesi hayati kıymet taşımaktadır. Yüzün bir tarafında asimetri, ani kol yahut bacak güçsüzlüğü, konuşma zahmeti, ani görme sıkıntıları, istikrar kaybı yahut ani şiddetli baş ağrısı üzere belirtiler görüldüğünde vakit kaybetmeden uzman yardımı almak gerekir. Birinci 4,5 saat içinde yapılan müdahaleler, sakatlık ve vefat oranlarını değerli ölçüde azaltabilir. Bu nedenle “zaman beyindir” teması, inme tedavisinde en değerli prensip olarak öne çıkmaktadır.
İnme tedavisi konusunda son yıllarda ülkemizde değerli adımlar atılmıştır. 2019 yılında başlatılan sertifikasyon süreciyle 57 kapsamlı inme merkezi ve 51 birincil inme merkezi oluşturulmuş; bu merkezler, nüfusun yaklaşık yüzde 85’ini kapsayarak ülke genelinde inme tedavisine erişimi kolaylaştırmıştır.
Birkaç Küçük Değişiklikle İnme Riskini En Aza İndirebilirsiniz
İnmenin en kıymetli nedenleri ortasında; ileri yaş, genetik faktörler, sigara, yüksek tansiyon, diyabet, makûs kolesterolün yüksek olması, fizikî aktivite eksikliği ve obezitedir. Sigara, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, berbat kolesterolün yüksek olması, fizikî aktivite eksikliği ve obezite üzere risk faktörlerin farkında olmak inme görülme riskini azaltabilir. İnme atağı olsa bile inmeden sonra yaşama ihtimalini artırarak sakatlığın derecesini azaltır. Bu nedenle bilhassa yüksek tansiyon ve diyabet hastalarının yüksek kolesterol seviyeleri olan insanların kan şekeri, kan basıncı ve kandaki makus kolesterol seviyelerini sıkı olarak denetim altına alması gerekir. Tüm bunların yanında aşağıdaki tedbirleri de alarak inme riskini en aza indirmek mümkün;
- Dengeli ve sağlıklı beslenmek
- Düzenli fizikî aktiviteye ihtimam göstermek
- Sigara ve alkolden uzak durmak
- Kan basıncı ve diyabet denetimini ihmal etmemek
- Düzenli sıhhat denetimleri yaptırmak
- Aile tabibi takibi ve tarama programlarına katılmak
AF inme riskini 5 kat artırıyor
Kalp ve damar hastalıkları ortasında Atrial Fibrilasyon (AF) ve karotis arter darlıkları, inme riskini kıymetli ölçüde artıran durumlardır. Atrial fibrilasyon, kalbin sistemsiz atmasına neden olan bir ritim bozukluğu olup, inme riskini yaklaşık 5 kat artırmaktadır. Kalpteki sistemsiz kasılmalar nedeniyle kan pıhtıları oluşabilir ve bu pıhtılar beyne giderek felce yol açabilir. 65 yaş üstü bireylerde yüzde 8-10 oranında görülen AF, birden fazla vakit belirtisiz seyredebilir yahut çarpıntı, nefes darlığı ve yorgunluk üzere semptomlarla kendini gösterebilir.
Düzenli denetim şart!
AF’nin erken tanısı için nizamlı nabız denetimi ve elektrokardiyografi (EKG) tetkiki önerilmektedir. Teşhis konulduktan sonra, inme riskini azaltmak için kan sulandırıcı ilaçlar kullanılır. Ayrıyeten ritim denetimi sağlayan ilaçlar, elektriksel kardiyoversiyon yahut kateter ablasyonu üzere girişimsel teknikler de tedavi seçenekleri ortasındadır. Karotis arter darlığı ise, uzunluğundaki ana atardamarlarda plak birikimi sonucu daralma oluşmasıdır ve iskemik inmelerin yüzde 20-30’undan sorumludur. Risk faktörleri ortasında yüksek tansiyon, diyabet, sigara, yüksek kolesterol ve ileri yaş yer alır. Karotis darlığı ekseriyetle belirtisiz seyreder, lakin süreksiz iskemik atak (TIA) yahut inme ile kendini gösterebilir. Erken teşhis için Doppler ultrasonografi üzere görüntüleme metotları kullanılır. Tedavide ömür biçimi değişiklikleri, antiplatelet ilaçlar ve kolesterol düşürücü ilaçların yanı sıra, önemli darlıklarda karotis endarterektomi (cerrahi plak temizliği) yahut karotis stent yerleştirilmesi üzere girişimsel metotlar uygulanır. Bu tedaviler, inme riskini yüzde 80’e varan oranlarda azaltabilir.
Unutmayın, inme her yaşta ve her an karşımıza çıkabilir. İnme belirtilerini bilmek ve süratli hareket etmek, hayat kurtarır. Siz ya da etrafınızdakilerde ani konuşma bozukluğu, yüz, kol yahut bacakta güçsüzlük, görme kaybı, baş dönmesi ya da ani ve şiddetli baş ağrısı üzere belirtiler fark ederseniz, vakit kaybetmeden inme konusunda donanımlı bir hastaneye başvurmak gerekir. Zira erken teşhis ve müdahale inmede sağ kalım oranını artırarak engelli kalma riskini en aza indirebilmektedir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
