Çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEBH) 2000’li yıllarda %5 oranındayken, günümüzde bu oran %9’lara kadar çıkabiliyor. Bu rahatsızlıkların ailevi, genetik ya da çevresel faktörlerden kaynaklandığını düşünülüyor. Fakat son vakitlerde parasetamol üzere sık kullanılan ilaçların bu rahatsızlıklara neden olduğu istikametinde savlar anne adaylarının başında soru işaretleri oluşturabiliyor. Bilimsel datalar, bu husustaki dertlerin birçoklarının abartılı olabileceğini gösteriyor. Zira bugüne kadar yapılan bilimsel çalışmalar, parasetamol ile otizm yahut DEHB ortasında direkt bir nedensellik kurulamamış olduğunu gösteriyor. Bilakis, hamilelikte tedavi edilmemiş yüksek ateşin bebeğe verebileceği zararın, denetimli ilaç kullanımına nazaran çok daha önemli olabileceği kabul ediliyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Bayan Hastalıkları ve Doğum Bölümü’nden Doç. Dr. Taha Takmaz, hamilelikte parasetamol kullanımı ve bebeğe tesiri ile ilgili bilgi verdi.
İlaçlarınızı doktor kontrolünde kullanın
Son 10 yılda yayımlanan kimi gözlemsel yani bilimsel datalara dayalı olmayan çalışmalarda, hamilelikte parasetamol kullanımının çocuklarda otizm yahut DEHB riskini az da olsa artırabileceğini argüman edilmektedir. Fakat bu çalışmaların birden fazla, annenin kendi beyanına dayanmakta ve kullanılan ilacın dozu, mühleti, hangi haftada alındığı üzere detaylar net olmamaktadır. Yani bilimsel datalara nazaran; hamilelikte enfeksiyon yahut grip üzere nedenlerle anne adayının ateşinin çıkması, parasetamol kullanımından daha önemli riskler doğurabilmektedir. Mevcut klinik uygulamada parasetamol bu durumda en inançlı ve en sık kullanılan seçenektir. Dikkat edilmesi gereken asıl konular ise gerektiğinde, en düşük tesirli doz, en kısa mühlet kullanım, kronik ve yüksek dozdan uzak durmaktır.
Yüksek ateş anne ve bebeği için risk oluşturabilir
Hamilelikte bilinen çiğ balık yememek, ağır sporlardan kaçınmak yahut uykuya dikkat etmek üzere tavsiyelerin yanında çoklukla tabipler “parasetamol içeren ilaçları kullanmayın” üzere bir ikazda bulunmamaktadır. 40 haftaya yakın süren hamilelik sürecinde anne adayları grip dr olabilir, enfeksiyon riskiyle karşılaşabilir yahut yüksek ateş şikayetleri yaşayabilir. Bu noktada anne adayını takip eden bayan hastalıkları ve doğum uzmanının hem anneyi hem de bebeği düşünerek önerdiği kimi ilaçlar olabilmektedir. Bu ilaçlar anne adayının uygunlaşması için kıymetlidir. Anne adayının sağlıklı olması, bebeğin de sağlıklı olması manasına gelmektedir.
Parasetamol ekseriyetle ateş ve enfeksiyon için kullanılmaktadır; hamilelikte yüksek ateşin kendisinin bile bebek için riskli olabileceği unutulmamalıdır. Yani ilacın kendisi değil, ilacı gerektiren hastalık da otizm ve DEHB’ten sorumlu olabilir. Birçok vakit altta yatan faktörler; örneğin annenin ateşi, enfeksiyonu yahut genetik eğilimler bu alakayı açıklayabilmektedir. Bilimde buna korelasyon denir; korelasyonun varlığı tek başına nedensellik manasına gelmez.
Araştırmalar otizm ve DEHB’in parasetamol içeren ilaçlarla direkt nedensellik alakası olmadığını söylüyor
2024’te JAMA’da (Journal of the American MedicalAssociation) yayımlanan ve 2,5 milyon çocuk içeren İsveç çalışmasında hamilelikte parasetamol kullanımının otizm, DEHB yahut zihinsel gerilik riskini artırmadığı gösterilmektedir. Bu sonuç, evvelki küçük risk sinyallerinin aslında ailevi, genetik ya da çevresel faktörlerden kaynaklandığını düşündürmektedir. 2025 yılında Mount Sinai Hastanesi’nden çıkan bir derlemede 46 çalışma incelenmiş ve “yüksek kaliteli araştırmalarda risk sinyali biraz daha belirgin” denilmiştir. Harvard’lı araştırmacılar da “nedensellik kanıtlanmamış olsa da, bilhassa uzun periyodik yahut yüksek doz kullanımda temkinli olunmalı” daveti yapmıştır.
Bu açıklamalar basında “parasetamol otizm yapıyor” başlıklarıyla yer bularak halk ortasında kaygı ve tasaya neden olsa da bugün ACOG (Amerikan Obstetri ve Jinekoloji Derneği), “Nedensellik yok, parasetamol hâlâ inançlı ve gerekli bir seçenek” demektedir. SMFM (Maternal-Fetal Tıp Derneği), “Kanıtlar sonuçsuz, ancak ilacı bırakmak anne-bebek sıhhatine ziyan verebilir” ikazında bulunmaktadır. DSÖ (Dünya Sıhhat Örgütü) ise Eylül 2025’te, parasetamol ile otizm ortasında dengeli bir ilgi bulunmadığını açıklamıştır.
Peki neden bazen “risk artışı” tez ediliyor?
Bilim insanları bazen risk artışı görünmesinin dört temel nedeni olabileceğini belirtmektedir. Parasetamol çoğunlukla ateş ve enfeksiyon için kullanılmaktadır. Asıl riskli olan durum ilaç değil, hastalığın kendisi olabilir. Çalışmalarda annelerden “hamileliğinizde ilaç aldınız mı?” diye sorulmaktadır; bu bilgi yanlışlı olabilir, zira yıllar sonra alınan bir beyana dayanmaktadır. Tek seferlik kullanım ile aylarca yüksek doz kullanım ortasında ayrım olmamaktadır. Bu nedenle bilimsel bir desteği yoktur.
Mevcut bilimsel datalar hamilelikte yüksek ateşin tedavi edilmediği takdirde bebek için önemli riskler doğurabileceğini söylemektedir. Mevcut klinik uygulamada parasetamol bu durumda en inançlı ve en sık kullanılan seçenektir. Dikkat edilmesi gereken asıl konular ise; gerektiğinde, en düşük tesirli doz, en kısa mühlet kullanım, kronik ve yüksek dozdan uzak durmak olarak sıralanabilmektedir.
Bugünkü bilgilerimiz; parasetamolün hamilelikte otizme yol açtığına dair güçlü bir delil olmaması, büyük ve emniyetli çalışmaların bu iddiayı desteklemiyor oluşu, alandaki kıymetli ve kıymetli kuruluşların parasetamolün gerekli olduğunda itimatla kullanılabileceğini söylüyor olması biçiminde özetlenebilir. Fakat bilim kesin bir noktada değildir; yüksek doz ve uzun müddetli kullanım konusunda daha fazla çalışmaya muhtaçlık olduğunun da unutulmaması gerekir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
