Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, piromani ve yangın çıkarma davranışlarının farkları, erken işaretleri ve tedavi metotları hakkında bilgi verdi.
Piromanlar, yangın çıkarma isteğine mani olamıyorlar!
Piromaninin, psikiyatride ‘dürtü denetim bozuklukları’ sınıfında yer aldığını aktaran Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, “Bu bozukluğa sahip bireyler, tekrarlayan ve şuurlu olarak yangın çıkarma isteğine mahzur olamazlar.” dedi.
Tanı için aranan temel ölçütleri sıralayan Aydın, “Birden fazla kere kasıtlı yangın çıkarmak, yangın öncesinde ağır bir gerginlik yahut heyecan yaşamak, yangın sırasında ya da sonrasında rahatlama yahut haz duymak, yangının maddi çıkar, öç, ideolojik maksat üzere nedenlerle çıkarılmaması, bu davranışın psikoz, mani yahut zayıf muhakeme üzere öteki bir durumla açıklanamaması gerekir. Örneğin 17 yaşındaki bir genç, ‘içimdeki sıkışma lakin kibriti çaktığımda geçiyor’ diyorsa ve bu davranıştan maddi bir yarar elde etmiyorsa, bu tablo piromaniyi düşündürebilir. Elbette kesin teşhis sırf uzmanlar tarafından konur.” formunda konuştu.
Travmalar yangın çıkarma riskini artırabilir lakin her çocuk piromani geliştirmez!
Her yangın çıkaran kişinin piromanik olmadığına dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, “Yangın çıkarma davranışı, kaza, çıkar sağlama, ideolojik hedef, öfke ya da cürüm sürece niyetiyle de olabilir. Kundaklama (arson), hukuksal bir tabirdir ve çoklukla ziyan verme emeli taşır. Piromani ise büsbütün farklıdır. Burada kişi sırf yangın çıkarmanın kendisinden haz alır, öbür bir gaye yoktur.” dedi.
Araştırmaların, bilhassa ergenlerde aile içi çatışma, ebeveyn ilgisizliği, nezaret eksikliği ve travmatik yaşantıların yangın çıkarma davranışlarını artırabileceğini gösterdiğini kaydeden Aydın, “Ancak piromani bu davranışların çok küçük ve ender bir alt kümesidir. Yani travma ve sıkıntılı aile ortamı yangın çıkarma riskini artırabilir fakat her çocuk piromani geliştirmez.” açıklamasını yaptı.
Bu davranışlar piromaniye işaret ediyor olabilir!
Toplum datalarına nazaran yangın çıkarma davranışının en çok 18–29 yaş ortası erkeklerde görüldüğünü lisana getiren Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, “Ancak piromani teşhisinin kendisi epey enderdir. Kundaklama cürmünden karar giymiş şahısların sırf yaklaşık yüzde 3’ü piromani kriterlerini karşılar.” dedi.
Piromaniyi düşündürebilecek erken işaretlere dikkat çeken Aydın, şunları söyledi:
“Ateşe, yangınlara, itfaiyeye çok ilgi, küçük çaplı ateşler yakma davranışı, yangın öncesinde huzursuzluk, sonrasında rahatlama, yangınların çıkar sağlamak ya da ileti vermek hedefiyle yapılmaması. Aileler ve öğretmenler için ikaz sinyalleri ise şöyle sıralanabilir: Çocuğun gizlice kibrit ya da çakmak taşıması, eşyalarının ortasında yanık kokulu gereçler bulunması, sık sık küçük ateşler yakması, yangın sonrası ‘içim ferahladı’ üzere sözler kullanması.”
Tedavinin temeli terapi!
Tedavi için piromaniye has bir ‘ilaç’ olmadığını hatırlatan Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, “Ancak tedavi, bilhassa psikoterapi ile mümkün.” dedi.
Bilişsel davranışçı terapide dürtüyü fark etme, geciktirme, yerine öbür yollar koyma, yangın güvenliği eğitimi üzere teknikler kullanıldığını aktaran Aydın, başka tedavi yollarından bahsederek kelamlarını şöyle tamamladı:
“Aile temelli programlarda çocuk ve ergenler aileyle birlikte yürütülen programlara alınır ve bunlar çok kıymetlidir. Multisistemik terapide çocuk, aile, okul, arkadaş etrafı ve toplumla birlikte ele alınır. Bu formül, yangın çıkarma davranışı da dâhil olmak üzere birçok riskli davranışı azaltmada tesirli bulunmuştur. İlaç takviyesi eşlik eden depresyon, tasa, dürtüsellik üzere birtakım olaylarda kullanılabilir. Antidepresanlar yahut naltrekson üzere ilaçlar olay bazında tercih edilebilse de ispatlar sonludur. Tedavi müddeti bireye nazaran değişir. Çoğunlukla birkaç aylık ağır terapi ve sonrasında uzun müddetli takip gerekir. Muvaffakiyet oranı, bilhassa erken periyotta fark edilirse ve aile-uzman işbirliği sağlanırsa hayli artar.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
