Dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen alzheimer, sadece yaşlılığın bir belirtisi olarak değil, beyin hücrelerinin hasar görmesiyle oluşan, hafıza kaybı ve davranış değişiklikleriyle ilerleyen bir hastalık olarak biliniyor. Birinci belirtiler çoklukla unutkanlıkla ortaya çıkarken, ilerleyen evrelerde hastalar günlük işlerini yapamaz hale gelebiliyor. Sağlıklı ömür stili, nizamlı beyin idmanları ve erken teşhis, hastalığın seyir suratını önemli derecede etkiliyor.
Memorial Ankara Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Doç. Dr. Neşe Yavaşoğlu, “21 Eylül Dünya Alzheimer Günü” öncesinde, alzheimer hastalığı ve belirtileriyle ilgili bilgi verdi.
Hastalığın altında genetik bozukluk ve gerilim yatıyor
Dünya genelinde 60 yaş üstünde %5-8, 85 yaşın üstünde %30 oranında alzheimer görülmektedir. Türkiye’de ise 65 yaş üstü %8-10 şahısta görülmektedir. Dünyada şu an 55 milyon, Türkiye’de 600 bin kadar Alzheimer hastası bulunmaktadır. Alzheimer hastalığı, beyinde hudut hücresi hasarına neden olan ilerleyici bir nörodejeneratif bozukluktur. Hastalığın oluş düzeneği tam aydınlatılamamıştır. Çalışmalar birçok farklı sistemin rol oynadığını karmaşık bir süreci işaret etmektedir. Hastalığın oluş düzeneği kesin olarak anlaşılamamış olsa da, araştırmalar birkaç temel sistemin rol oynadığını göstermektedir. Beta-amiloid ismi verilen bir proteinin birikimi sonucu gelişen Amiloid Plaklar, tau proteininin anormallikleri, inflamasyon ve özgür radikallerin hücrelere ziyan vermesi sonucu ortaya çıkan oksidatif gerilim, bilhassa APOE- ε4 geninin varlığı üzere genetik yatkınlık ve epigenetik faktörlerdir.
Alzheimer’ın 10 kıymetli sinyali!
- Yakın periyotta olan durumları hatırlayamama, vakit ve yeri karıştırma,
- Eşyaları kaybetme,
- Aynı soruları tekrarlama,
- Konuşurken söz bulmada zahmet çekme ve duraksama,
- Bilinen yollarda kaybolma,
- Yemek tanımı üzere planlama gerektiren işlerde zorlanma
- TV izlerken mevzuyu takipte zorlanma,
- Derinlik algısı bozulduğu için merdiven çıkmakta zorlanma,
- Davranış değişiklikleri (kolay sonlanma, huzursuzluk içe kapanma, toplumsal taraftan gerileme ve ferdî bakımını aksatma.)
- Orta periyotta yakınlarını tanımada zahmet, ileri devirde bağlantı kuramama, yürüme ve beslenme üzere temel gereksinimlerde bağımlılık
Hastalığın teşhisinde, klinik hikaye ve nörolojik muayene, bilişsel testler (MMSE, MOCA), MRI, PET (FDG-PET, Amyloid PET): üzere görüntüleme usulleri, beyin omurilik sıvısı yahut kan testleri: Plazma p-tau181, p-tau217 vb. biyobelirteçler kıymetlendirilmektedir. Yaş, bayan cinsiyet, aile hikayesi, genetik mutasyonlar, sigara, alkol, hipertansiyon, diyabet, obezite, kolesterol yüksekliği, hareketsizlik, depresyon, toplumsal izolasyon, uyku apnesi, baş travmaları, hava kirliliği ve toksin maruziyetleri, alzheimera yakalanma riskini artırmaktadır.
Kesin tedavi yok ancak belirtiler azaltılabilir
Alzheimer için günümüzde hastalığı büsbütün durduran yahut geri döndüren kesin bir tedavi yöntemi şimdi bulunmamaktadır. Belirtileri azaltmaya yönelik asetilkolinesteraz inhibitörleri, NMDA reseptör antagonisti kullanılmaktadır. Son yıllarda hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yönelik birtakım tedavi seçenekleri de gündemde; bu ilaçlar beyinde biriken amiloid-beta plaklarını azaltmakta, hastalığın ilerlemesini de bir ölçü yavaşlatabilmektedir. Fakat beyin ödemi ve mikrokanama üzere yan tesirler meydana gelebileceğinden, kullanımları sınırlamaktadır.
Yaşam biçimi değiştirilmeli ve kollayıcı destekler alınmalı
Alzheimer beyinde sistemsiz proteinlerin yavaş yavaş biriktiği sinsi bir hastalık olmakla birlikte, bu birikimler belirtiler ortaya çıkmadan tam 10-15 yıl evvel başlamaktadır. Bu nedenle hami tedaviler almak gerekmektedir. Omega-3 Yağ Asitleri (DHA, EPA), B Vitaminleri, Resveratrol, Koenzim Q10, Ginkgo Biloba Ekstresi vb. çok sayıda araştırılmış destekler bulunmaktadır. Lakin bu desteklerin yan tesirleri yahut ilaç etkileşimleri nedeni ile doktor önerileri doğrultusunda kullanılmasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Birebir vakitte, az kalori tüketimine, haftada en az 150 dakika orta seviye aerobik idman yapmaya (yürüyüş, bisiklet, yüzme), yeni şeyler öğrenme, gerilimi azaltmak için meditasyon yapmaya, 7-8 saat kaliteli sistemli uyku çekmeye ihtimam gösterilmesi gerekmektedir. Sonuç olarak, Alzheimer’ın genetik geçişi %1’den azdır. Büyük çoğunluğunda genetik yatkınlık, ömür üslubu ve çevresel faktörler tesirli olmaktadır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
