Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, sürekli ve gereksiz özür dileme davranışının ruhsal temelleri, toplumsal cinsiyet tesirleri, olumsuz sonuçları ve bu davranışın nasıl değiştirilebileceği konusunda bilgi verdi.
Özür dilemek, kişinin onaylanma ve reddedilmekten kaçınma gereksinimini yansıtıyor!
Sürekli ve yerli yersiz özür dileme davranışının, çoklukla düşük benlik hürmeti, toplumsal anksiyete bozukluğu, travma sonrası gerilim bozukluğu (TSSB) yahut bağımlı kişilik özellikleriyle bağlantılı olabileceğine dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, “Özür dilemek burada yalnızca bir nezaket sözü değil, tıpkı vakitte kişinin onaylanma ve reddedilmekten kaçınma muhtaçlığının bir yansımasıdır.” dedi.
Sosyal fobisi olan bireylerin, aslında rastgele bir yanlış yapmasa bile ‘yanlış anlaşılma’ ihtimaline karşı daima özür dileyebileceklerini aktaran Aydın, “Sürekli özür dileme davranışının kökeninde çoğunlukla çocuklukta yaşanan ebeveyn tavırları ve aile dinamikleri bulunur. Çok eleştirel, otoriter yahut cezalandırıcı ebeveyn tavırları, çocuğun ‘yanlış yaparsam sevgiyi kaybederim’ inancını geliştirmesine yol açabilir. Ayrıyeten travmatik tecrübeler, bilhassa de duygusal yahut fizikî istismar, çocuğun ilerleyen yaşlarda ahenk stratejisi olarak daima özür dilemesini tetikleyebilir. Bu türlü bir çocuk yetişkinlikte de karşısındakinin öfkesini yatıştırmak için refleksif olarak özür dilemeye devam edebilir.” biçiminde konuştu.
Sürekli özür dilemek, vakitle özgüvensiz algılanmaya yol açabiliyor!
Sürekli özür dilemenin, toplumsal bağlantılarda hem kişinin kendisi hem de etrafı için yorucu hale gelebileceğini kaydeden Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, “Başlangıçta mütevazı ve niyetli bir hal olarak algılansa da, vakitle kişinin özgüvensiz, kararsız yahut pasif biri olarak görülmesine neden olabilir.” dedi.
Arkadaşlık ve romantik bağlantılarda bu durumun, karşı tarafın üstün pozisyonda hissetmesine ve ilgi dinamiğinin istikrarsızlaşmasına yol açabileceğine işaret eden Aydın, daima özür dileyen bir bireyin, partneriyle tartışmalarda haklı olsa bile geri adım atarak sıhhatsiz bir alaka döngüsünü pekiştirebileceğini aktardı.
Sürekli özür dilemenin gerisindeki temel ruhsal temel…
Sürekli özür dileme eğilimine, çoklukla aşırı korku, suçluluk hisleri, utangaçlık, onaylanma gereksinimi ve kararsızlık üzere ruhsal belirtilerin eşlik ettiğini lisana getiren Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, “Klinik gözlemler, bu bireylerin sık sık ruminasyon (aşırı düşünme), kendi davranışlarını tekrar tekrar sorgulama ve oburlarının reaksiyonlarına çok hassaslık sergilediğini ortaya koyuyor.” dedi.
Aydın, “Dolayısıyla özür dilemek tek başına bir belirti değil, daha geniş bir korku ve özgüven sıkıntılarının imgesi olabilir.” açıklamasını yaptı.
Kadınların daha fazla özür dilemesi biyolojik değil, cinsiyet rolleriyle ilgili!
Araştırmaların, bayanların erkeklere kıyasla daha fazla özür dilediğini gösterdiğine değinen Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, “Bunun nedeni, bayanların yanlış davranışı daha kolay algılamaları ve toplumsal münasebetlerde ahengi müdafaa eğilimlerinin daha yüksek olmasıdır.” dedi.
Ancak bu farkın biyolojik değil, daha çok toplumsal cinsiyet rolleriyle ilgili olduğunu vurgulayan Aydın, “Küçük yaşlardan itibaren kız çocuklarına daha fazla uyumlu, ‘iyi’ ve ‘kibar’ olma bildirisi verilirken, erkek çocukları daha fazla bağımsızlık ve otoriteye teşvik edilir.” sözlerini kullandı.
Hangi durumlarda gereksiz özür dilendiğinin farkına varılmalı!
Sürekli özür dileme davranışını değiştirmek için öncelikle öz farkındalık geliştirmenin değerli olduğunun altını çizen Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, sözlerini şöyle tamamladı:
“Kişi, hangi durumlarda gereksiz özür dilediğini fark ederek bir ‘özür günlüğü’ tutabilir. Bunun yerine teşekkür etmek; ‘geç kaldım, kusura bakma’ yerine ‘beklediğin için teşekkür ederim’ üzere alternatif tabirler kullanmak, davranışın otomatikleşmesini kırmada tesirli olur. Ayrıyeten bilişsel davranışçı terapi (BDT), kişinin fikir kalıplarını sorgulamasına ve daha sağlıklı bağlantı maharetleri geliştirmesine yardımcı olur. Bilhassa inançlı bağlantı pratikleri sayesinde kişi, özür dilemeden de saygılı ve net biçimde kendini söz etmeyi öğrenebilir.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
