Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Onur Noyan, bağımlılığın çok istikametli bir beyin hastalığı olduğundan bahsetti ve tedavi ile anlayışlı yaklaşımın değerine vurgu yaptı.
Bağımlılık, beyindeki değişimlerle denetim kaybına yol açıyor!
Bağımlılığın, toplumda çoklukla bireyin iradesiyle yaptığı bir ‘tercih’ olarak görülse de, bilimsel açıdan bir beyin hastalığı olarak tanımlandığını lisana getiren Prof. Dr. Onur Noyan, “Bunun temel nedeni, madde kullanımının vakitle beyinde kalıcı biyolojik değişikliklere yol açmasıdır.” dedi.
İlk kullanımın birden fazla vakit şuurlu bir tercih olsa da, devam eden süreçte beynin ödül merkezi olan mezolimbik sistemdeki işleyişin bozulduğunu aktaran Noyan, “Özellikle dopamin seviyelerindeki değişiklikler, kişinin yemek, toplumsal münasebet üzere doğal haz kaynaklarına olan hassaslığını azaltır ve hususa karşı çok bir motivasyon gelişmesine neden olur. Tıpkı zamanda prefrontal kortekste, yani beynin ‘fren mekanizması’ olarak misyon yapan bölgede bozulmalar meydana gelir. Bu da dürtü denetimini ve sağlıklı karar almayı zorlaştırır. Sonuç olarak bireyin bilişsel fonksiyonları zayıflar, unsur kullanımı üzerinde denetim kaybı yaşanır ve bağımlılık, bir tercih olmaktan çıkarak tedavi gerektiren nörobiyolojik bir beyin hastalığına dönüşür.” açıklamasını yaptı.
Karar alma ve dürtü denetimi bozulduğu için birey unsur kullanımını durduramıyor!
Psikoaktif hususlar olarak tanımlanan uyuşturucu ve uyarıcı hususların, beynin haz alma, karar verme, öğrenme ve hisleri denetim etme üzere değerli bölgelerini etkileyerek bağımlılığa yol açtığını vurgulayan Prof. Dr. Onur Noyan, “Özellikle beynin ‘ödül sistemi’ olarak bilinen yapılar dopamin isimli kimyasalın çok salınmasıyla devreye girer ve bireye ağır bir haz duygusu verir. Vakitle bu sistem bozulur; kişi doğal yollarla memnun olamaz hale gelir ve daima unsur arayışına girer.” dedi.
Karar alma ve dürtü denetimini sağlayan prefrontal korteks zayıfladığı için, bireyin ziyanlarını bilse bile husus kullanımını durduramadığını aktaran Noyan, “Aynı vakitte amigdala ve hipokampus üzere bölgeler, unsurla ilgili anıları ve duygusal tecrübeleri pekiştirerek bağımlılığı daha kalıcı hale getirir. Bu nörobiyolojik değişiklikler sonucunda kişi, unsurdan diğer hiçbir şeye ilgi duymamaya başlar ve kullanım üzerinde denetimini kaybeder. Bu nedenle bağımlılık, yalnızca bir alışkanlık değil, tedavi gerektiren bir beyin hastalığıdır.” biçiminde konuştu.
Bağımlılık, anlayış ve profesyonel dayanak gerektiren bir hastalık!
Bağımlılığın bir hastalık olduğunu anlamanın, kişinin yalnızca kendi iradesiyle bu durumdan kurtulmasının birden fazla vakit mümkün olmadığının kabul edilmesine yardımcı olduğunu kaydeden Prof. Dr. Onur Noyan, şöyle devam etti:
“Bağımlı birey uygunlaşmak isteyebilir, ancak beyindeki değişimler nedeniyle tıbbi ve ruhsal dayanak olmadan bu süreçle başa çıkmakta zorlanacaktır. Bu noktada toplumda sıkça karşılaşılan ‘istersen yaparsın’ ya da ‘kendine hakim ol’ üzere tabirler, hem bireyde suçluluk ve yetersizlik duygusu yaratır hem de aile içinde anlaşmazlık ve tartışmalara yol açabilir. Meğer hastalık modeli, bağımlılığın kişinin iradesini zayıflatan nörobiyolojik temelleri olduğunu kabul ederek, daha anlayışlı, destekleyici ve profesyonel bir yaklaşımın önemini vurgular. Bu da hem tedavi sürecini kolaylaştırır hem de hasta ile ailesi ortasındaki ilgiyi düzgünleştirir.”
Bağımlılıkla gayrette bütüncül ve bilimsel bir yaklaşım gerekir!
Bağımlılığın yalnızca ferdî tercihlere değil; genetik, çevresel ve ruhsal etmenlerin bir ortaya gelmesine bağlı olarak gelişen çok istikametli bir hastalık olduğunun altını çizen Prof. Dr. Onur Noyan, “Genetik yatkınlık, birtakım bireylerin unsurlara karşı daha hassas olmasına neden olurken; aile içi çatışmalar, çocukluk travmaları, arkadaş etrafı ve unsura kolay erişim gibi çevresel etkenler de riski artırır. Ayrıyeten depresyon, anksiyete gibi psikiyatrik problemler, bireyin maddeyi bir baş etme aracı olarak kullanmasına taban hazırlar.” dedi.
Bu etmenlerin bir bütün olarak ele alınmasının, etkili, bireye özel ve sürdürülebilir bir tedavi yaklaşımı geliştirilmesini sağladığını lisana getiren Noyan, bu nedenle bağımlılıkla uğraşta tek boyutlu değil, bütüncül ve bilimsel bir bakış açısı benimsenmesi gerektiğini vurguladı.
Bağımlılık bir irade zayıflığı değil, nörobiyolojik değişimlerle ortaya çıkan bir beyin hastalığı!
Toplumda bağımlılığın ‘iradesizlik’ olarak damgalanmasının, hem bireylerin yardım aramasını engellediğini hem de tedavi sürecini zorlaştırdığını kaydeden Prof. Dr. Onur Noyan, “Oysa bağımlılık, beynin ödül, karar verme ve dürtü denetimi sistemlerinde meydana gelen nörobiyolojik değişimlerin sonucu ortaya çıkan bir beyin hastalığıdır.” dedi.
Bu bilgilerin aktarılmasının, bağımlı bireylerin suçlanmadan, anlayışla karşılanmasını sağlayacağına ve onların tedaviye yönelme mümkünlüğünü artıracağına işaret eden Noyan, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Ayrıca ailelerin de daha yapan, destekleyici bir tavır benimsemelerine katkı sunar. Bağımlılıkla uğraşta güzelleşme sürecinin başarılı olabilmesi için, bireylere karşı anlayışlı bir yaklaşım sergilemek kadar, tıpkı zamanda net, dengeli ve hudutları aşikâr bir tutum benimsemek de büyük kıymet taşır. Zira bağımlılık davranışı birden fazla vakit inkâr, kaçınma ve dirençle birlikte seyreder. Bu nedenle tedavi sürecinde kararlılık, süreklilik ve düzenli profesyonel takip, hem bireyin motivasyonunu müdafaası hem de nüks riskinin azaltılması açısından kritik rol oynar. Toplumsal farkındalığı artırmak için bilim temelli kamu spotları, okullarda eğitim programları, medyada uzman görüşlerine yer verilmesi ve bağımlılık yaşayan şahısların tecrübelerini paylaşabildiği inançlı alanların oluşturulması önemlidir. Bu sayede, damgalama yerine empati ve bilgiye dayalı bir yaklaşım yaygınlaşabilir, toplum bağımlılıkla daha tesirli bir biçimde uğraş edebilir.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
