Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Gül Esra Atalay, çağdaş toplumun en yaygın sıkıntılarından biri olan “Dijital Yorgunluk” konusunu kıymetlendirdi.
Sosyal medya kullanıcıları nüfusun yüzde 70’ine yaklaştı
Türkiye’de toplumsal medya kullanımının artık hayatın vazgeçilmez bir modülü olduğunu kaydeden Prof. Dr. Gül Esra Atalay, “Üstelik bu sadece gençlere has bir alışkanlık değil. Her yaş kümesinden milyonlarca insan, günün önemli bir kısmını dijital ekranlara bakarak geçiriyor. Toplumsal medya kullanıcılarının oranı nüfusun yaklaşık yüzde 70’ine yaklaşmış durumda. Günlük ortalama toplumsal medya kullanım mühleti 3 saate yakın, internet kullanım müddeti ise 7 saatten fazla ve her iki sayı da dünya ortalamasının üzerinde.” dedi.
Yoğun bir halde internet ve toplumsal medya kullanıyoruz
Yoğun bir formda internet ve toplumsal medya kullanıldığını lisana getiren Prof. Dr. Gül Esra Atalay, “Üstelik sırf içerik tüketmekle kalmıyor, daima bir şeyler üretme, paylaşma ve toplumsal irtibatlar kurma gayreti içerisindeyiz. En yakın bağlarda dahi toplumsal medyanın tesiri günden güne artıyor. Aile üyelerimizi toplumsal medyadan gözetliyor, dostla muhabbeti düşmana nispeti toplumsal medyadan yapıyoruz. İş için toplumsal medya, aşk için toplumsal medya, görülmek için toplumsal medya, gizlenmek için toplumsal medya, eğlenmek ve de öğrenmek için de yeniden toplumsal medyadayız.” diye konuştu.
Dikkatimiz daima gelen bildirimlerle bölünüyor
Dijital dünyanın görünmeyen yüklerinden birinin “dijital yorgunluk” olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Gül Esra Atalay, şöyle devam etti:
“Dikkatimiz daima gelen bildirimlerle bölünüyor, toplumsal medya ve taşınabilir iletileşme uygulamaları yakamızı bırakmıyor ve her kaydırmada güncellenen içeriklerle fark etmeden yavaş yavaş tükeniyoruz. Sadece zihinsel bir yorgunluk değil bu; duygusal olarak da yıpranıyor, etrafımızda olan biteni algılayamamaya başlıyoruz.
Psikoloji terminolojisinde bu durum için ‘Dijital tükenmişlik’ sözü kullanılıyor. Dijital tükenmişliğin en önemli belirtileri, kayıtsızlık, ilgisizlik ya da zihinsel tükenmişlik olarak belirtiliyor. Dijital çağda çok bilgiye maruz kalıyoruz. Bilgi toplumu, bilgi çağı üzere tabirler çoklukla bu gerçeği yüceltmek için kullanılsa da zihnin işleyebileceğinden fazla bilgiyle daima olarak müsabakası sanıldığı üzere olumlu tesirlere neden olmuyor.”
Yoğun bilgi yükü hasta ediyor
Prof. Dr. Atalay, “Yoğun bilgi yükünü sindirmeye çalışmanın yarattığı gerilim, uykumuzu bozarak, konsantrasyonumuzu sabote ederek ve bağışıklık sistemimizi zayıflatarak bizi hasta edebiliyor. Sonuçta Bilgi Yorgunluğu Sendromundan mustarip toplumlara dönüşüyoruz. Bu durumun nasıl ortaya çıktığını ortaya koymak için ‘Bilişsel Yük Kuramı’nı hatırlamak gerekiyor. Bilişsel yük kuramı çok fazla bilgiyle karşılaştığımızda zorlanmaya başladığımızı ve sorun yaşadığımızı, zira çalışma belleğimizin bu bilgiyi işlemek için kâfi kapasiteye sahip olmadığını anlatıyor. Bilgi fazlalığı, yorgunluk ve bireyin bulunduğu durumdan kaçma isteğine yol açıyor.” tabirinde bulundu.
Ekran başında saatler geçirmek tükenmişliğe itiyor
Durduk yere ileti gelmiş üzere hissedildiğini tabir eden Prof. Dr. Atalay, “Sürekli telefondan ses geliyormuş üzere kulak kabartıyoruz. Dijital teknolojilerle kesintisiz halde ve çok uyarılmak, ekran başında saatler geçirmek bizi tükenmişliğe itiyor. Bu sorun sadece bireyi değil, ailesini, toplumsal etrafını de ilgilendiren, insani bağları sekteye uğratan bir boyuta taşındı. Her sabah gözümüzü açar açmaz yüzümüzü yıkamadan, sevdiklerimize günaydın demeden parmaklarımız otomatik pilota bağlı üzere telefona uzanıyor. Bildirim var mı, bildiri gelmiş mi, ‘beğeni’ almış mıyım? Bir bakıp çıkacağız sanıyoruz, olmuyor.” formunda konuştu.
Aile ve çiftler ortasında sıkıntılara neden oluyor
Sosyotelizmin (phubbing), toplumsal ortamlarda yanındaki bireyle ilgilenmek yerine daima olarak akıllı telefona bakmak, toplumsal medyada gezinmek uğruna yanı başımızdaki bireyleri ihmal etmek manasında kullanıldığını ve aile, arkadaşlık bağlantılarında, çiftler ortasında meselelere neden olduğunu da lisana getiren Prof. Dr. Atalay, şöyle devam etti:
“Gözlerimizi ekrana her çevirdiğimizde toplumsal bağlarımızdan, etrafımızdan hatta kendimizden biraz daha soyutlanıyoruz. Aile içi sohbetlerin yerini sessizlik alıyor; zira birebir odada olsak, hatta birebir masa etrafında toplanmış olsak da herkes kendi dijital cihanında geziniyor. Dijital yorgunluk bu soyutlanmayı artırıyor, soyutlandıkça ise daha çok yoruluyor, tükeniyoruz. İşin bir de fizikî yanı var. Dijital teknolojilerin bizi sürüklediği hareketsizlik, kusurlu vücut duruşları ve uykusuzluk sıhhatimizi önemli biçimde tehdit ediyor.”
Sosyal medya yorgunluğu kaçınılmaz
Bu durumun yalnızca ferdî bir irade eksikliği olmadığını, sistemin kendisinin buna nazaran tasarlandığını vurgulayan Prof. Dr. Atalay, algoritmaların rolünü şöyle anlattı:
“Sosyal medya mecralarının çok fazla vaktimizi alması elbette sadece biz kullanıcıların tercih ve alışkanlıklarıyla açıklanamaz. Hepsinin tabanında kullanıcıyı mümkün olduğunca uzun biçimde platformda tutmaya programlanmış algoritmalar var. Bu algoritmalar bizim tüm dijital davranışlarımızı gözlemliyor, işliyor ve bizi her gün biraz daha yeterli tanıyor. Böylelikle önümüze ne çıkarırsa gözümüzü ayıramayacağımızı kestirebilmeye başlıyor. Sonunda toplumsal medya yorgunluğu kaçınılmaz oluyor.
İşin ironik yanı, bu mevzuda yapılan araştırmalar toplumsal medya yorgunluğunun vakit içerisinde kullanıcıların toplumsal medya aktivitelerinden bunalmasına ve kullanımdan geri çekilmelerine de neden olmaya başladığını gösteriyor. Yani toplumsal medya platformlarının daima toplumun güzellik durumu hem de kendi süreklilikleri için algoritma siyasetlerini gözden geçirmeleri gerekiyor.”
Dijital minimalizm akımı yaygınlaşıyor
Kullanıcıların bu bahisteki hassasiyetleri arttıkça dijital minimalizm akımının da yaygınlaştığını lisana getiren Prof. Dr. Gül Esra Atalay, dijital minimalizme başlama adımlarını da şöyle sıraladı:
“-Akıllı telefonlar, tabletler ve bilgisayarlardaki kullanmadığımız uygulamaları silmek,
-Telefonu elimize aldığımızda Ne yapmak için kullanacağım? sorusunu sormak ve gereksiz dolaşmaları azaltmak,
– Toplumsal medya ve cümbüş hedefli uygulamaların bildirimlerini kapatmak,
– Ekran müddeti belirlemek,
-Haftada bir gün ya da günde muhakkak saatleri toplumsal medyadan uzak geçirilecek vakitler olarak belirlemek,
– Dijital ekranların yerine kitap okumak, arkadaşlarla buluşmak, yürüyüş yapmak üzere aktiviteler koymak,
Tüm bunlar birinci başta kolay gelmeyebilir fakat bir yerden başlamak gerekiyor.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
