Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, aşk ve yeni tabirler konusunu kıymetlendirdi.
Aşk beynin karar alma düzeneklerini etkiliyor
Aşkın, beynin karar alma sistemini direkt etkilediğini ve mantıksal muhakemeyi bastırdığını söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, aşk anında beynin çalışma prensibini şu sözlerle açıkladı:
“Aşkın coştuğu yerde akıl ikinci planda düşüyor apansızın. Ön beyin Kaptan Köşkü üzere duygusal beyin ile hisseden beyin ortasında dengeyi sağlıyor. Ancak aşk halinde duygusal beyin coşuyor, mantıksal beyni bastırıyor. Ve karar verici kaptan köşkü olan frontal beyin bölgesi bu türlü durumlarda sağlıklı karar vermeye zorlanıyor.”
Aşkın doruğunda beyinde “nörolojik sessizlik” oluyor
Aşk hissinin tepeye ulaştığı anlarda beyinde “nörolojik sessizlik” ismi verilen özel bir durumun ortaya çıktığını belirten Prof. Dr. Tarhan, “Aşık bir kimsenin beyniyle ilgili yapılan çalışmalarda, doruk aşkı yaşadıktan sonra kişinin beyninde nörolojik sessizlik oluyor. Nörolojik sessizlik dediğimiz, beynin bir anda kendini bırakmasıdır. Harikulade bir gevşemiş, rahatlamış, bütün sorunlar çözülmüş, bütün gereksinimler karşılanmış bir uçma duygusu içerisine giriyor.” dedi.
Leyla ile Mecnun’u psikiyatri kliniğine yatırırdık
Prof. Dr. Tarhan, Leyla ile Mecnun’un “ölümüne aşk” olarak tanımlanan münasebetinin çağdaş psikiyatri tarafından bir hastalık olarak görüleceğini lisana getirerek, “Leyla ile Mecnun bu vakitte yaşasaydı, biz onları psikiyatri kliniğine yatırırdık. Zira onlarınki patolojik aşktı. Şu anki aşk ölçülerine nazaran vefatına âşık oluyorlar. Bu türlü bir aşk gelse, biz psikiyatrik tedavi ile onların beynindeki aşkın kimyasallarını bloke ederdik. Patolojik aşktan sağlıklı aşka çevrilebilirdi, tedavi de yapılabilirdi.” diye konuştu.
Olgun aşk insan hayatına katkı sağlıyor
Aşkın hakikat yönetildiğinde “olgun aşk” formuna dönüşerek insan hayatına muazzam bir katkı sağlayabileceğini belirten Prof. Dr. Tarhan, “Eğer yaşadığımız aşkı ‘olgun aşk’ tanımlaması içerisinde belirlersek, o aşk bizim için bir nükleer güç olur, bizi harekete geçirir, motivasyon kaynağı olur. Aşktaki hormonları gerçek yönettiğimiz vakit aşk, beşere harikulade bir 24 saat güç verir, fevkalade hareket ve haz verir.” tabirinde bulundu.
Aşk sözünün kökenine de değinen Pof. Dr. Tarhan, kelimenin “körü körüne bağlanmak” manası taşıyan sarmaşık kökünden geldiğini hatırlatarak, bu hissin hem yapan hem de yıkıcı potansiyeline işaret etti.
Güvenli bağlanma kalıcı aşkın anahtarı
Aşk ve bağlantıların ruhsal temellerini tahlil eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bir münasebetin mukadderatını büyük ölçüde bireylerin “bağlanma stillerinin” belirlediğini tabir etti. İnançlı bağlanmanın kalıcı bir aşkın anahtarı olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Tarhan, yanlış bağlanma modellerinin alakalara ziyan verdiğini belirtti.
Prof. Dr. Tarhan, kaçıngan bağlanma modeline sahip bireylerin yaşadığı ikilemi şu sözlerle anlattı: “Bağlanma modeli kaçıngan bağlanmaysa o kişi âşık olduğu kişiyi seviyor, vefatına seviyor lakin onun yanına gittiği vakit bırakıyor. Burada iki sebep var: Birisi reddedilme korkusu, oburu de kavuştuğu vakit aşktaki o heyecanın gittiğini görmesi. O aşk, maşukuna kavuştuktan sonra sönüyor.”
“Sürdürülebilir aşk” var
“Aşk dönüşür mü?” sorusuna “evet” karşılığı veren Prof. Dr. Tarhan, popüler tabirle “sürdürülebilir aşkın” var olduğunu ve bunun bir formülü olduğunu söyledi. Aşkın ömür uzunluğu devam etmesinin önündeki en büyük pürüzün ego savaşları olduğunu belirten Prof. Dr. Tarhan, kalıcı aşkın sırrını şöyle açıkladı:
“Aşk sevginin bir doruk yaşanmasıdır. Sevgi artı iyi iş birliği eşittir sürdürülebilir aşk. Bütün formül iyi iş birliği kurabilmekte. Bakıyorsun düzgün niyet var, birbirlerini seviyorlar, aşkla başlamışlar ancak bir süre sonra ego savaşları başlıyor, kişilik savaşları başlıyor. Aşkı en çok sürdürülebilir olmaktan uzaklaştıran şey ego savaşlarıdır.”
Prof. Dr. Tarhan, derin ve kalıcı aşkın içerisinde dostluk ve itimat üzere ögelerin da barındığını, kültürel kodlarımızda “meveddet” olarak tanımlanan bu derin sevginin, tıpkı ateşi beslemek üzere daima duygusal yatırım gerektirdiğini ekledi.
İlk görüşte aşkın sırrı
“Yıldırım aşkı” olarak bilinen birinci andaki ağır çekimin nörolojik bir gerçeklik olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Tarhan, “Bu, nörolojik bir gerçektir. Kişi, birtakım bireylerin beyniyle karşılaştığı vakit konuşmaya başlar. Kendileri konuşmaz ancak beyinleri konuşur. Bunun nörobiyolojik araştırmalarında duygusal ayna nöronların beyinde konuştuğu görülüyor. Sevgiye yeterli niyet ve samimiyet eklendiği vakit karşı tarafın beynindeki ayna nöronları etkiliyor. Âlâ niyet ve samimiyet olmayan aşklar ise çoklukla erotik aşklardır.” dedi.
“Love Bombing” tuzağı
Prof. Dr. Tarhan, özellikle manipülatif kişiliklerin ve “avcı” olarak tanımladığı karakterlerin kullandığı tehlikeli bir formül olan “Love Bombing”e dikkat çekerek, bu bireylerin, karşı tarafın sevgi gereksinimini kullanarak onları tuzağa düşürdüğünü belirtti.
“Avcı erkekler romantizm verirler, erotizm isterler. Avcı bayanlar ise erotizm verirler, romantizm isterler. Bu bireyler, karşı tarafın sevilmeye çok muhtaçlığı olduğunu anlar ve onu sevgi bombardımanına meblağ. ‘Love bombing’ dedikleri… Çok ilgi gösterir, inanılmayacak kadar abartılı övgülerle yaklaşır.” diyen Prof. Dr. Tarhan, bu tuzağa bilhassa çocukluğunda kâfi övgü ve takdir görmemiş şahısların kolay kolay düştüğünü söz etti.
Prof. Dr. Tarhan, manipülasyon döngüsünü, “Bu tuzağa düşen kişiyi kendine bağlar. Bağladıktan sonra aniden ilgisini keser. Kestikten sonra o kişi kovalamaya başlar. Kovalamaya başladıkça da onu aşağılar, değersizleştirir ve kendisine ‘Ben olmasam sen bir hiçsin’ der. Hislerini sömürerek bir köle-efendi münasebeti kurar.” diye anlattı.
Duygusal sonlarınızı uygun çizerseniz narsist haddini bilir
İlişkilerde yaşanan sıkıntıların temelinde, partnerini bir birey olarak değil, bir “uzuv” üzere gören anlayışın yattığını lisana getiren Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bu durumu bir köle-efendi bağlantısına benzetti. Narsistik eğilimlere karşı baştan itibaren sağlıklı hudutlar konulması gerektiğini belirten Prof. Dr. Tarhan, sorumluluğun tek taraflı olmadığını söyledi.
Prof. Dr. Tarhan, şöyle devam etti:
“Eşini uzvu üzere görüyor, ‘yat’ deyince yatmasını, ‘kalk’ deyince kalkmasını istiyor. Birçok vakit bunu da taammüden yapmıyor, karakterinin gereği olarak yapıyor. Burada birinci baştan sağlıklı sonlar koyamazsanız köleleşirsiniz. Bütün kusuru narsistlere vermemek gerekir. Duygusal sonlarınızı âlâ çizerseniz narsist haddini bilir. Kızar fakat hürmet duyar ve sevgiyle hürmet istikrarını oluşturabilir.”
Aşkı yönetebilmek, beyindeki eczaneyi yönetebilmek gibi
Aşkın nöropsikolojik temellerine inen Prof. Dr. Tarhan, ilk andaki ağır hissin beyinde yüksek ölçüde dopamin salgılanmasından kaynaklandığını söyledi.
Prof. Dr. Tarhan, bu hormonun tesirlerini ve aşkın bir sonraki evresini şöyle anlattı:
“Aşk hissinde birinci anda beyin harikulade dopamin salgılar. Dopaminin iki özelliği vardır: Dayanılmaz bir haz verir ve fevkalade bir odaklanma verir. Kişi öteki bir şey düşünemez hale geliyor. Şayet kişi aşkına mana katarsa serotonin devreye giriyor. O kişi onun dışında, bayanlarda bağlanma hormonu olan oksitosin, erkeklerde ise muvaffakiyet ve sahiplenme hormonu olan vasopresin salgılanır. Aslında aşkı yönetebilmek, beynimizdeki eczaneyi yönetebilmek üzere bir şeydir.”
“Aşkı bir tehdit üzere görmeyelim, bir kriz üzere görelim”
Aşk hissinin mantığı devre dışı bırakabilen gücüne dikkat çeken Prof. Dr. Tarhan, bu durumu bir tehdit olarak görmektense, yönetilmesi gereken bir “kriz” olarak ele almayı önerdi. Hazırlıklı olmanın ehemmiyetini vurgulayan Prof. Dr. Tarhan, şu tavsiyelerde bulundu:
“Aşkı bir tehdit üzere görmeyelim, bir kriz üzere görelim. Zira krizlerin tehdit boyutu vardır, fırsat boyutu vardır. Hayatımızdaki bu harikulâde durum için kriz planı üzere bir hazırlığımız olması lazım. Yalnızca hazza odaklanırsanız aşkı kendi elinizde mahvedersiniz.”
Mükemmel aşk var mı?
“Mükemmel aşk” arayışının baştan kaybetmek manasına geldiğini söyleyen Prof. Dr. Tarhan, gerçekçi beklentilerin ve ortak maksatların sürdürülebilir bir ilgi için koşul olduğunu belirtti. Mevlana’nın pergel benzetmesine atıfta bulunan Prof. Dr. Tarhan, sağlıklı aşkın formülünü şöyle özetledi:
“Mükemmel aşk yoktur. Bunu kabul edeceğiz. Aşık olduğunuz kişiyi olduğu üzere kabul etmelisiniz. Onu değiştirerek kabul etmeliyim derseniz yeniden aşkı kaybedersiniz. Âşık olmak birbirinin gözünün içine bakmak değil, birlikte ortak bir maksada bakmaktır. Mevlana’nın örneğidir; pergel üzere olmak… Bir ayağın realitede olsun, bir ayağın idealizmde. Gerçeklerden korkmayan bir münasebet, sürdürülebilir aşkı ortaya çıkarır.”
Prof. Dr. Tarhan, özellikle 22 yaşından evvelki aşkların daha çok “kara sevda” niteliği taşıdığını ve pek çok insanın hayatında karşılıksız yahut travmatik bir aşk tecrübesi olduğunu belirterek, bu durumun insani ve doğal bir süreç olduğunu tabir etti.
Yaşanan aşk tecrübesi bir öğretmendir
İlişkilerde denetimci ve narsist kişiliklere karşı sağlıklı hudutlar çizmenin değerine değinen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, yaşanan fırtınalı aşkların kişiyi geliştiren birer öğretmene dönüşebileceğini söz etti.
Prof. Dr. Tarhan, “Yaşanan aşk tecrübesi bir öğretmendir. O bireye bir şeyler öğretir ve oradan duygusal olarak güçlenerek çıkabilir. NB usuldeki yaşanan duygusal travmalara geliştiren travma diyoruz. Güçleniyor, geliştiriyor, bir şeyler öğreniyor. Hisleri ya yönetmeyi öğreniyor. Hisleri yönetmeyi öğrendiği vakit insan hayatında tabana vurmaz, tekrar yüzeye çıkmayı başarır. Buradaki makus şey aşkı hiç yaşamamış olmaktır.” dedi.
Vazgeçmeye başlamak, büyümenin işareti
Gerçek aşkın, yanıcı hidrojenle patlayıcı oksijenin birleşip hayat kaynağı olan suya dönüşmesine benzediğini söyleyen Prof. Dr. Tarhan, “Hidrojen ve oksijen atmosferde özgürdür. Biri yanıcı, başkası patlayıcıdır. Lakin ikisi bir ortaya gelince söndürücü su olurlar. Özgürlükleri masraf ancak öteki bir hayat formuna, hayat kaynağına dönüşürler. Aşık olan şahıslar de kendi hayalindeki aşk objelerinden ve vasıflarından vazgeçtikçe aşk, olgun aşka dönüşüyor. Vazgeçmeye başlamak, büyümenin işaretidir.” diye konuştu.
Empati olmayan sevgi bencilce
Prof. Dr. Tarhan, sevginin olgun bir aşka dönüşmesi için en temel ögenin empati olduğunu lisana getirerek, empatinin Türkçedeki en gerçek karşılığının “insaf” sözü olduğunu ve “Hayatı insaflı bir insan, yalnızca kendi penceresinden bakmaz, karşı tarafın penceresinden de bakar. %50 ben, %50 o diye bakar. Empati olan sevgi aşka dönüşür. Empati olmayan sevgi ise bencilcedir ve kırılmalara neden olur.” sözünde bulundu.
Platonik aşklar patolojik hale dönebilir
Karşılıksız ve platonik aşkların tehlikelerine de değinen Prof. Dr. Tarhan, bu durumlarda kişinin karşısındakine değil, kendi zihninde yarattığı ülküye aşık olduğunu söyledi. Bu durumun tedavi gerektiren patolojik bir hale dönüşebileceğini belirten Prof. Dr. Tarhan, “O şahıslar aşkın kendisini seviyor, aşk hissini onda uyandırdığını seviyor. Kendi kendini hipnotize ediyor ve düzmece bir dünya oluşturuyor. Bu, otistik bir hayat biçimine dönüşüyor. Beyin görüntülemelerinde bu şahıslarda çok gerilim hormonu salgılandığını görüyoruz ve bu durum ilaç, hatta hastaneye yatış gerektiren hadiseler haline gelebiliyor.” dedi.
Biten aşkın travmaya dönüşmemesi için…
Prof. Dr. Tarhan, biten bir aşkın travmaya dönüşmemesi için zihinsel bir çerçeveye oturtulması ve vedalaşılması gerektiğini lisana getirerek, “Kişi, biten aşkı mantıksal bir çerçeveye oturtursa onu uzak belleğe koyar. Bunu yapamayanlar vedalaşamıyor, ayrışamıyorlar. Aşkın bitmesinin travmatik olmaması için bir acı çekilir. Şayet bu acı 6-8 haftadan uzun sürerse, tedavi gereken bir durumdur.” diye konuştu.
Bir erkek iki bayana aşık olabilir mi?
Prof. Dr. Tarhan, bir erkeğin iki bayana birden romantik manada aşık olmasının gerçekçi olmadığını da kaydederek, “Bu yeni aşk değildir, yeni bir maceraya girmektir. Aşk, dürüstlük olursa sürdürülebilir. Bağ tanımlanmalıdır; kelamlı müsün, nişanlı mısın, evli misin? Tanımlanmayan münasebet, tarafların kendini daima ‘harcanabilir’ görmesine neden olur ve travmalara açık hale gelir.” formunda kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
