Sistemsiz beslenme ve hareketsizlik nedeniyle toplumda süratle yayılan obezite çocukları da değerli ölçüde etkiliyor. 2050 yılında 5-19 yaş ortasındaki çocuklarda obezite sayılarının dünyada 746 milyona, ülkemizde ise en az 3.39 milyona ulaşabileceği kestirim ediliyor. Önlenebilen mevt nedenleri ortasında sigaranın akabinde ikinci sırada yer alan obezitenin kalıcı tedavisi, multidisipliner yaklaşımlarla gerçekleştiriliyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Genel Cerrahi Bölümü’nden Obezite Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. M. Celal Kızılkaya, çocukluk çağı obezitesi ve tedavi süreci ile ilgili kıymetli ayrıntılar hakkında bilgi verdi.
Teknolojik gelişmeler obeziteyi tetikliyor
Dünyada 5–19 yaş ortası çocuklarda obezite prevalansı 1975 yılında %4 iken, 2022 yılında bu oran %20’ye ulaşmıştır. Obez çocuk sayısı 1975 yılında yaklaşık 11 milyon iken, 2022’de 65 milyon kız ve 94 milyon erkek olmak üzere toplam yaklaşık 159 milyona yükselmiştir. 2050 yılında dünya genelinde 746 milyon çocuk ve gencin çok kilolu/obez olacağı öngörülmektedir. Çocukluk çağı obezitesinde; çocukların akademik hayatta başarılı olma korkusu, yaşanılan etrafın inançlı olmaması, çocukların konutta daha çok ekran karşısında vakit geçirmelerine ve fizikî aktivitelerinin azalmasına neden olmaktadır. Diyetteki artmış yağ oranı, fazla karbonhidrat tüketimi ve şekerli içeceklerden varlıklı beslenme obeziteye yol açmaktadır. Bu formda beslenen çocukların çeşitli vitamin ve mineral yetersizlikleri açısından da risk altında oldukları bilinmelidir. Tertipli ve istikrarlı beslenme obezite gelişimini engelleyici bir faktördür. Öğün atlanmasının, bilhassa de çocuklarda kahvaltı alışkanlığının olmamasının direkt obeziteye yatkınlığa yol açtığı çalışmalar ile gösterilmiştir. Ebeveynlerin her ikisi de obez ise çocukta şişmanlık riskinin besbelli olarak arttığı da kanıtlanmıştır.
Çocuklarda obezite yatkınlığı, erişkinlerden farklı hesaplanıyor
Çocuklarda obezite teşhisinde sıklıkla uzunluk ve beden tartısı kıymetleri kullanılmaktadır. İki yaşından küçük çocuklarda boya nazaran yük kıymetlerine nazaran teşhis konulmaktadır. Daha büyük çocuklarda ise beden tartısı, boyun metre cinsinden karesine bölünerek beden kitle indeksleri hesaplanmaktadır. Lakin erişkindekinden farklı olarak sabit bir bedele nazaran karar verilmemektedir. Yaş ve cinsiyete nazaran oluşturulmuş eğrilerde vücut kitle indeksi yüzde kıymetleri %85 ile %95 ortasına denk gelen çocuklar fazla tartılı, %95 ve üzerinde olanlar ise şişman olarak kabul edilmektedir. Yeniden bu çocuklarda bel etrafı pahaları de organ yağlanması ve metabolik risklerin ortaya konulmasında yardımcı olmaktadır.
Çocukların obeziteden korunması için etkin hayat şart!
Genetik yatkınlığın haricinde erken yaşta şişmanlığa neden olan ya da ek bulguların eşlik ettiği ender genetik hastalıklar da mevcuttur. Bu genetik hastalıkların ya da hormonal bozuklukların kuşku edildiği çocuklar, çocuk endokrinoloji tabipleri tarafından görülmeli ve izlenmelidir. Kolay obezitenin kelam konusu olduğu durumlarda ise tedavinin en kıymetli bileşeni hayat şekli değişiklikleridir. Sağlıklı beslenme, tertipli idman, uyku saatlerinin düzenlenmesi ve ekran (bilgisayar, televizyon, akıllı telefonlar vb.) başında geçirilen mühletin azaltılması önerilen ömür usulü değişiklikleri ortasındadır. Birtakım durumlarda ilaç tedavileri gündeme gelebilir, lakin bu hayat değişiklikleri uygulanmadığı vakit ilaç tedavisinin de aktifliği hudutlu kalmaktadır. Erişkin periyotta uygulanan bariatrik cerrahi, çocukluk çağında öncelikli tedavi tekniklerinden biri değildir ve bu bahisle ilgili araştırmalar devam etmektedir. Bu formül gelişimini büyük oranda tamamlamış, öteki tedaviler ile gelişme kaydedilemeyen, seçilmiş olgularda gündeme gelebilir fakat çocuk, bu bahiste tecrübeli, çocuk endokrinoloji dahil gerekli tüm branşların bulunduğu merkezlerce değerlendirilmelidir.
Birçok sıhhat profesyoneli bu ekibin bir parçası
Birçok faktörün etkilediği bir sorunu ortadan kaldırmanın yolu soruna farklı açılardan bakabilme kabiliyetine sahip olmaktan geçmektedir. Hasebiyle obezitenin kalıcı tedavisi lakin multidisipliner bir yaklaşımla mümkündür. Multidisipliner yaklaşım derken obeziteye neden olan faktörleri irdeleyen bilim kısımları ile kollektif bir çalışma kastedilmektedir. Obezitenin tedavisinde takımda yer alması gereken bireyler; obezite cerrahisi (genel cerrah), endokrinoloji, gastroenteroloji, psikiyatri, kardiyoloji, göğüs hastalıkları, beslenme ve diyet, psikoloji, fizyoterapi üzere alanlarda uzmanlar olarak sayılabilmektedir. Ayrıyeten gereksinim doğrultusunda başka branşlar hasta bazlı olarak takıma dahil olabilmektedir. Bu branşların hepsi farklı başka hastayı değerlendirmekle birlikte, haftalık toplantılarla bir ortaya gelerek hasta için bütüncül bir yaklaşım ile en uygun tedavi şemasını belirlemektedir. Böylelikle hastaya mahsus ve sıhhat durumuna ve mevcut hastalıklarına nazaran uygun tedavi protokolü belirlenmiş olur. Bu formda izlenen hastalarda ömür uzunluğu korunan tedavi başarısı bahtı epey yüksektir.
Multidisipliner takım ile tedavi edilemeyen ve denetimlerine uymayan hastalarda eski hayat üslubuna dönüşler ve geri kilo alımları çok sık gözlenmektedir. O denli ki geri kilo alımı 10 yılda neredeyse yarı yarıya üzere yüksek bir orana ulaşmaktadır. Geri kilo alımı demek birebir vakitte kronik hastalıkların tekrar ortaya çıkması ya da berbatlaşması demektir. Bu minvalde kıymetlendirerek obezitenin kronik bir hastalık olduğunu kabullenip, multidisipliner tedavinin kıymetini anlayarak tedaviye başlamak kilolardan şikayetçi her bireyin başlangıç noktası olmalıdır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
